شکایت کیفری | بررسی تفاوت مراحل شکایت کیفری با شکایت حقوقی

مراحل شکایت کیفری به چه صورت است؟ کسی که مرتکب عملی شده که عمل او طبق قانون جرم است و در قانون هم برای آن عمل مجازات تعیین شده است به دادگاه کیفری ارجاع می‌گردد. همچنین کسی که این عمل یا جرم باعث ایجاد ضرر و زیانی به آن فرد ( علیه تمامیت جسمانی، علیه اموال و علیه امنیت ) شده است می‌تواند از شخص مرتکب شکایت کند که به این نوع شکایت، شکایت کیفری گفته می‌شود. ما در ادامه به بررسی شکایت کیفری و تفاوت آن با شکایت حقوقی می‌پردازیم.

شکایت کیفر‌ی و شکایت حقوقی

همانطور که از نام این دو پیداست شکایت کیفری و شکایت حقوقی با هم تفاوت‌هایی دارند. به شکایت کیفری، شکوائیه یا شکایت‌نامه می‌گویند اما شکایت حقوقی با دادخواست آغاز می‌شود.

توصیه می‌کنیم برای آشنایی با نحوه نگارش دادخواست و شرایط شکلی آن کلیک نمایید.

نکته: برای نوشتن شکوائیه احتیاج به فرم خاصی نیست ولی برای نوشتن شکایت حقوقی حتماً باید در فرم مخصوصی به نام دادخواست نوشته شود.

همان طور که در بالا توضیح دادیم شکایت کیفری مخصوص اعمالی است که در قانون به عنوان جرم تلقی شده و قانونگذار هم برای آن جرم مجازات تعیین کرده است. پس در دعوای کیفری قاضی برای شخص مجرم مجازات تعیین می‌کند ولی در دعوای حقوقی این گونه نیست یعنی دادگاه برای فرد مجازاتی در نظر نمی‌گیرد.

در شکایت حقوقی به کسی که شکایت می‌کند خواهان و به طرف شکایت خوانده می‌گویند ولی در شکایت‌های کیفری به کسی که شکایت می‌کند شاکی و به کسی که از او شکایت شده است متهم می‌گویند.

برای آشنایی با حقوق متهم کلیک نمایید.

بسیاری از پرونده‌های کیفری با پس گرفتن شکایت شاکی بسته نمی‌شود. مثل پرونده‌های قتل، ولی پرونده‌های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف خواهان خاتمه می‌یابد.

طرح شکایت کیفری

برای طرح شکایت کیفری ابتدا شاکی باید اقدام به نوشتن شکوائیه یا همان شکایت‌نامه نماید. برای نوشتن شکوائیه باید چند نکته و شرط رعایت شود:

داشتن اهلیت: یعنی فرد برای شکایت کردن از فردی که مرتکب جرمی شده باید اهلیت داشته باشد که برای دختران ۹ سال و برای پسران ۱۵ سال است ولی رویه عملی دادگاه ۱۸ سال است.

توصیه می‌کنیم برای آشنایی با مفهوم اهلیت کلیک نمایید.

شکایت شاکی: برخی از جرم‌ها فقط با شکایت شاکی قابل پیگیری هستند مانند جرم توهین.

مراحل شکایت کیفری

در قانون ایران انواع شکایت به دودسته تقسیم می‌گردد. این دودسته شامل شکایت‌های حقوقی و شکایت‌های کیفری می‌شود. که در ثبت هر یک از این دو نوع شکایت و مراحل انجام آن‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد. مثلاً در شکایت حقوقی که مربوط به امور مدنی است بعد از ارائه دادخواست و با تائید دفتر دادگاه به دادگاه تقدیم می‌گردد. اما در شکایت کیفری که مربوط به امور کیفری و جرائم می‌باشد مرجع رسیدگی دادسرا است. که بعد از انجام تحقیقات مقدماتی پرونده را به دادگاه ارسال می‌نماید.

بنابراین برای ثبت شکایت کیفری و رسیدگی به آن باید مراحلی قانونی آن طی شود. مراحل ثبت و رسیدگی شکایت کیفری را به 5 دسته زیر تقسیم کرده‌ایم.

توصیه می‌کنیم مقاله وکیل کیفری را در همین راستا مطالعه نمایید.

گام اول؛ نگارش شکوائیه

گام اول برای شکایت کیفری تنظیم و نگارش شکوائیه است. برگه‌ای که در آن شکایت‌نامه تنظیم می‌شود شکوائیه نامیده می‌شود. در تنظیم شکایت‌های حقوقی که به آن دادخواست می‌گویند نیازمند به برگه‌های مخصوص قوه قضاییه برای نگارش دادخواست هستیم. اما در شکایت کیفری چنین الزامی وجود ندارد و نگارش شکایت بر روی برگه معمولی نیز کافی است. اما باید توجه داشت درج برخی موارد در برگه شکایت‌نامه الزامی است.

توجه داشته باشید طرح شکایت کیفری باید از طرف شخص ذی‌نفع صورت پذیرد. دادسرا پیش از بررسی شکایت هویت شاکی را احراز می‌نماید. و اگر شخصی که طرح شکایت می‌کند ذی‌نفع نباشد رسیدگی به شکایت انجام نمی‌گیرد. مثلاً فرض کنید در جرائم قابل گذشتی مثل ترک نفقه به‌جای دوستش شکایت نماید. در این صورت چون شاکی فاقد سمت در موضوع شکایت و غیر ذی‌نفع است. به شکایت مطروحه رسیدگی نمی‌شود.

نکات مهم در نگارش شکوائیه

گفتیم که هنگام نگارش شکوائیه باید موارد مهمی را در آن درج نماییم. که این موارد و نکات مهم عبارت‌اند از:

اول؛ نام کامل و اطلاعات شخص شاکی یعنی سن، شغل، نام پدر، تحصیلات، تأهل یا تجرد، مذهب و تابعیت، شماره شناسنامه و کد ملی، نشانی محل سکونت، شماره تلفن و…

دوم؛ درج موضوع شکایت همچنین محل وقوع جرم و تاریخ آن.

سوم؛ شرح خسارت وارده به شاکی و مورد مطالبه او از متشاکی.

چهارم؛ دلایل شاکی برای وقوع جرم و معرفی شهود و درج مشخصات و نشانی شهود و مطلعین ماجرا.

پنجم؛ در صورت امکان مشخصات و نشانی مظنون یا متشاکی نیز نگارش شود.

ششم؛ پس از نگارش کامل شکوائیه به شرح فوق، شخص شاکی باید آن را امضا نماید و به دادسرا و دادگاه صالح ارائه نماید.

گام دوم؛ مراجعه به دادسرا

جهت ثبت شکایت کیفری پس از تنظیم شکایت‌نامه مرحله تقدیم آن به دادسرا می‌باشد. زمانی که شما به عنوان شاکی، در دادسرا شکایتی را مطرح کنید. دادسرا ملزم خواهد شد به آن شکایت رسیدگی نماید. یعنی دادسرا حق امتناع از رسیدگی به شکایت شما را ندارد. اما باید به این توجه داشته باشید که جهت تقدیم شکوائیه باید به دادسرایی مراجعه نمایید. که جرم در حوزه قضایی آن دادسرا رخ داده باشد. مثلاً اگر جرمی در حوزه قضایی شهر تبریز انجام‌شده است. طبعاً دادسرای شهر شیراز صلاحیت رسیدگی به آن را ندارد و شکایت شما را رد می‌کند.

ثبت شکوائیه به صورت الکترونیکی

امروزه قوه قضاییه جهت تسهیل و تسریع این امور، سامانه ثبت الکترونیک را راه‌اندازی کرد. تا به این واسطه مسیر اینترنتی برای ثبت شکایت‌نامه توسط شاکی‌ها و وکلا ارائه شود. به‌این‌ترتیب که افراد با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک  قضایی اقدام به ثبت شکوائیه خود به صورت الکترونیکی می‌نمایند.

گام سوم؛ تحقیقات مقدماتی پس از ثبت شکایت کیفری

مرحله بعد از طرح و ثبت شکایت، شروع رسیدگی به پرونده و تحقیقات مقدماتی است. دادسرا در این مرحله توسط ضابطان دادگستری پرونده موردنظر را موردبررسی قرار می‌دهد. و به تحقیق در خصوص جرم و تعقیب متهم خواهد پرداخت.  نکته قابل‌توجه مرحله تحقیقات دادسرا، این است که لزوماً جلسه مشترک تشکیل نمی‌شود. و ممکن است دادستان و دادیار و بازپرس به صورت جداگانه طرفین را دعوت و اقدام به جمع‌آوری مدرک می‌نمایند. و درنهایت رأی خود را صادر می‌نمایند.

در مرحله تحقیقات مقدماتی در صورتی که ادله ارائه‌شده مقام رسیدگی‌کننده را قانع نماید که جرمی رخ داده است. آنگاه از طرف دادستان کیفرخواست صادر می‌شود و این کیفرخواست به دادگاه صالح فرستاده می‌شود. تا بعد ازاین  پرونده به دست قاضی مورد رسیدگی  قرار می‌گیرد. و متهم نیز احضار و دستگیرشده و دلایل اتهام به او تفهیم می‌گردد. باید توجه داشته باشید که سرنوشت شکایت در مرحله دادسرا مشخص نیست. و دادگاه باید در خصوص وقوع جرم یا عدم وقوع آن نظر دهد.

گام چهارم؛ رسیدگی نخستین

در مرحله قبلی اشاره کردیم که کیفرخواست صادره از جانب دادستان به دادگاه ارسال می‌شود. حال در این مرحله دادگاه به رسیدگی نخستین در خصوص پرونده می‌پردازد. در این مرحله با حضور طرفین یا وکیل آن‌ها جلسه دادرسی تشکیل می‌گردد. قاضی در رسیدگی به تحقیقات دادسرا  و گزارش ضابطین دادگستری همچنین اقرار طرفین و شهود توجه می‌نماید. و درنهایت رسیدگی صدور رأی توسط دادگاه انجام می‌شود. رأی صادره از جانب دادگاه به طرفین یا وکلای ایشان ابلاغ می‌گردد.

گام پنجم؛ رسیدگی تجدیدنظر

پس از صدور رأی دادگاه نخستین امکان درخواست تجدیدنظر برای طرفین وجود دارد. مرجع صالح جهت رسیدگی به اعتراض در مرحله تجدیدنظر دادگاه تجدیدنظر استان می‌باشد. البته در مواردی نیز رسیدگی در صلاحیت دیوان عالی کشور است.

توجه داشته باشید که حکم صادرشده از دادگاه نخستین در صورتی که غیابی باشد 20 روز مهلت واخواهی دارد. و در صورتی که حکم حضوری باشد 20 روز مهلت تجدیدنظر دارد. با گذشت مهلت قانونی 20 روزه، حکم دادگاه نخستین قطعی می‌گردد. و امکان اعتراض و تجدیدنظر با قطعیت حکم از طرفین و وکلای آن سلب خواهد شد.

نکات

شکایت کیفری ابتدا در دادسرا مطرح می‌شود. شاکی باید برای اثبات ادعای خود دلایلی مورد قبول قانون ارائه دهد. در این صورت قاضی می‌تواند با توجه به دلایل شاکی برای متهم قرار مناسبی صادر کند و پس از دفاعیاتی که متهم از خود ارائه می‌دهد، نظر خود را راجع به این شکایت بدهد. اما اگر شاکی دلایل کافی برای اثبات ادعای خود نداشت، قاضی از ضابطین قضایی تحقیقات بیشتری را می‌خواهد و دستورات لازم را به آن‌ها می‌دهد. اما اگر قاضی به مجرم بودن متهم گمان و ظنی نداشت قرار منع تعقیب متهم را صادر می‌کند که البته این قرار قابل اعتراض می‌باشد‌.

توصیه می‌کنیم مقاله نظام دادرسی کیفری را مطالعه نمایید.

قرار: وقتی رای دادگاه در مورد ماهیت و اصل دعوا باشد و دعوا را به طور جزیی یا کلی خاتمه بخشد، حکم است. اگر تصمیم اتخاذی دادگاه هیچ کدام از موارد فوق نباشد قرار است. پس هرگاه دادگاه تصمیمی بگیرد که مربوط به ماهیت دعوا نباشد یا قاطع دعوا نباشد آن تصمیم قرار خواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شکایت کیفری، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون شکایت کیفری پاسخ دهند.

سؤالات متداول