قتل | تعریف حقوقی و قانونی – انواع و اقسام – مجازات – احکام و قواعد

حیات و جان انسان هم از نظر دینی و هم از نظر قانونی دارای حرمت و ارزش فراوانی است و هیچ کس حق ندارد جان دیگری را بگیرد. زمانی که یک فرد جان فرد دیگری را می‌‌گیرد قتل رخ داده است که از نظر قانون جرم می‌‌باشد و مجازات نیز دارد. ممکن است قتل صورت گرفته دلایل مختلفی داشته باشد یا اینکه قاتل با انگیزه‌‌ خاص خود مرتکب این جرم شود از این رو قتل دارای انواعی است. در این مطلب به بررسی انواع قتل می‌‌پردازیم.

تعریف قتل

‌‌قتل در لغت به معنای ازاله‌‌ روح در بدن و از دست دادن زندگی است. در اصطلاح فقه ‌‌قتل به معنای این است که زندگی و حیات فردی توسط شخص دیگری از او گرفته شود‌‌‌. شخصی که این عمل را انجام می‌‌دهد قاتل است‌‌‌. از نظر عرفی ‌‌قتل یعنی یک فرد جان فرد دیگری را بگیرد و به زندگی دیگری پایان بدهد. ‌‌قتل دارای انواعی است.

انواع قتل

در قانون مجازات اسلامی کتاب سوم مربوط به قصاص به تعریف انواع جرم ‌‌قتل پرداخته است. بر اساس اینکه چگونه ‌‌قتل صورت گرفته و اینکه انگیزه و هدف قاتل از انجام این کار چه بوده است می‌‌توان ‌‌قتل را به سه دسته‌‌ زیر تقسیم کنیم:

1/ ‌‌قتل عمد.

 2/ ‌‌قتل شبه عمد.

3/ ‌‌قتل خطای محض.

قتل عمد و شرایط تحقق آن

زمانی که شخص با قصد و نیت قبلی جان دیگری را بگیرد ‌‌قتل عمد است. بر اساس ماده‌‌ 290 قانون مجازات اسلامی در موارد زیر ‌‌قتل عمد است‌‌‌:

الف/ در صورتی که شخص مرتکب قصد ورود آسیب و جنایت بر فردی معین یا‌‌‌ شخص و اشخاصی غیر معین از یک جمع را داشته باشد‌‌‌ و در مرحله‌‌ اجرا هم همانطور که مدنظر داشته جنایت یا نظیر آن واقع شود ‌‌قتل عمد است. به طور مثال شخصی از قبل نقشه دارد تا آقای الف را با چاقو بکشد‌‌‌ و در واقعیت هم به او چاقو می‌‌زند این ‌‌قتل عمد است.

ب/ هرگاه که شخص عملی را انجام دهد که نوعا کشنده می‌باشد ‌‌قتل عمد است حتی اگر قصد انجام جنایت را نداشته ولی می‌‌دانسته که این کار معمولا باعث کشته شدن فرد می‌‌شود‌‌‌. به طور مثال آقای الف قصد کشتن ندارد ولی با یک سنگ بزرگ و سنگین چندبار به سر آقای ب می‌‌زند این جا ‌‌قتل عمد است.

پ/ هر گاه که شخص قصد ارتکاب جنایت را نداشته باشد و کاری هم که انجام می‌‌دهد نوعا کشنده نیست ولی نسبت به آن شخص خاص باعث آسیب و جنایت می‌‌شود ‌‌قتل عمد است. به طور مثال هل دادن به شوخی باعث مردن کسی نمی‌‌شود. اما آقای الف در کنار یک پرتگاه آقای ب را هل می‌‌دهد و او کشته می‌‌شود. اینجا هم از نظر قانون ‌‌قتل عمد است.

ت / هرگاه که فرد قصد داشته باشد تا جنایتی را انجام دهد ولی قصد و نیت او در مورد شخص خاصی نیست مانند بمب گذاری اینجا هم ‌‌قتل عمد است.

عمل نوعا کشنده چیست ؟

از نظر حقوقی عملی که عموما و در قالب موارد باعث مرگ می‌‌شود اصطلاحا عمل نوعا کشنده گفته می‌‌شود‌‌‌. این عمل دارای دو نوع است:

1/ عملی که برای همه نوعا کشنده است: یعنی مهم نیست که طرف مقابل چه کسی باشد این اتفاق برای هر کسی بیفتد باعث مرگ او می‌‌شود. به طور مثال ضربه با چوب به سر باعث مرگ است و فرقی ندارد که چه کسی باشد.

در این صورت مرتکب اگر اثبات کند که نسبت به این که این عمل نوعا کشنده است اطلاع نداشته عمل او غیر عمد محسوب می‌‌شود. یعنی این که اصل بر این است که همه می‌‌دانند ضربه زدن به سر شخصی باعث مرگ می‌‌شود و اگر فرد می‌‌گوید که از این موضوع اطلاع نداشته باید او عدم آگاهی خود را ثابت کند.

2/ عملی که برای همه کشنده نیست بلکه نسبت به یک شخص به دلیل شرایط مکانی و زمانی خاصی که دارد یا به خاطر شرایط خاص و نامتعارفی که دارد باعث مرگ او می‌‌شود. شرایطی مانند پیری‌‌‌، ضعف و بیماری‌‌‌. به طور مثال ترساندن دیگری در حالت عادی باعث مرگ نمی‌‌شود. اما آقای ب دارای بیماری قلبی است‌‌‌. اقای الف در یک گوشه پنهان می‌‌شود و با یک ماسک وحشتناک او را می‌‌ترساند. آقای ب سکته می‌‌کند و می‌‌میرد.

در اینجا با توجه به اینکه این عمل فقط برای شخص خاصی باعث کشنده و خطر مرگ دارد‌‌‌ اصل بر این است که قاتل اطلاعی از وضعیت خاص شخص مقابل ندارد و در صورتی این ‌‌قتل عمدی محسوب می‌‌شود که اطلاع قاتل از وضعیت خاص فرد مثلا اطلاع از مشکل قلبی مقتول اثبات گردد.

جنایت شبه عمد

در قانون نیز موارد جنایت شبه عمد مشخص شده است از جمله موارد زیر‌‌‌:

الف/ هرگاه که شخص مرتکب قصد انجام عمل را داشته باشد ولی قصد این را ندارد که باعث ‌‌قتل دیگری شود در صورتی که شامل موارد عمد نباشد شبه عمد است. به طور مثال معلم برای تربیت شاگرد خود را کتک می‌‌زند ولی این کار باعث فوت شاگرد می‌شود‌‌‌. در اینجا ‌‌قتل شبه عمد است زیرا فرد قصد کشتن نداشته فقط قصد تربیت داشته ولی باعث ‌‌قتل می‌‌شود.

ب/ هرگاه که شخصی بخواهد جنایت را انجام دهد ولی فکر می‌‌کند که موضوع جنایت یک حیوان است و یا اینکه شخص مهدور الدمی‌‌ است که خون او حلال است اما بعدا معلوم می‌‌شود که اشتباه کرده است در این صورت ‌‌قتل شبه عمد است. به طور مثال فرد یک سیاهی می‌‌بیند و فکر می‌‌کند که یک حیوان است به آن شلیک می‌‌کند ولی وقتی نزدیک می‌‌شود می‌‌بیند که انسان بوده است.

پ/ به خاطر تقصیر شخص‌‌‌، دیگری به ‌‌قتل می‌‌رسد.

قتل خطای محض

نوع سوم ‌‌قتل خطای محض است که بر اساس ماده‌‌ 292 قانون مجازات اسلامی موارد زیر را شامل می‌‌شود:

الف/ ‌‌قتل در حالت خواب‌‌‌، بیهوشی یا هر حالت دیگری که فرد دارای هوشیاری نباشد اتفاق بیفتد.

ب/ قاتل شخص صغیر یا مجنون باشد.

پ/ وقتی که فرد نه قصد کشتن دیگری را دارد و نه اینکه قصد دارد کاری که باعث مرگ دیگری می‌‌شود را انجام دهد‌‌‌. به طور مثال فرد به قصد شکار تیر می‌‌اندازد ولی به یک فرد تیر می‌‌خورد.

سوالات متداول

‌‌قتل چند نوع است ؟

‌‌قتل سه نوع دارد. عمد، شبه عمد و خطای محض که در مطلب به تفصیل توضیح داده شده است.

‌‌قتل خطایی محض چیست ؟

زمانی که شخص نه قصد ارتکاب جنایت را دارد و نه اینکه قصد انجام فعل را دارد خطای محض است که در مطلب به تفصیل توضیح داده شده است.

برای دریافت پاسخ سوالات خود و مشاوره حقوقی در مورد انواع ‌‌قتل می‌‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی وکیل دات کام بهره ببرید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قتل، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون قتل پاسخ دهند.