وقتی چند نفر به صورت مشترک اقدام به خرید یک مال می‌نمایند مالکیت آن‌ها مشاع و مشترک خواهد بود. به چنین اموالی که چند مالک دارند مال مشاع می‌گویند. طبیعتاً هر شریک سهم مشخصی در مال مشاع دارد. اما گاهی ممکن است یک یا چند تن از شرکا از ادامه شراکت در مال مشاع با سایرین منصرف شوند. پرسش این است که آیا شریک می‌تواند بدون اجازه سایر شرکا اقدام به فروش مال مشاع نماید؟ آیا فروش مال مشاع جرم است؟ آیا در صورت فروش مال مشاع فروشنده مجازات می‌شود؟ در ادامه مقاله به جرم و مجازات فروش مال مشاع می‌پردازیم. برای آشنایی با نحوه فروش ملک مشاع کلیک کنید.
جرم و مجازات فروش مال مشاع
خرید یک مال توسط چند نفر باعث ایجاد شراکتی میان افراد می‌شود و به آن مال نیز مال مشاع می‌گویند. هر یک از شرکا سهم مشخصی از مال مشاع خواهد داشت. طبق قانون هر یک از شرکا می‌تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در سهم خودش انجام دهد. یعنی اگر یکی از شرکا اقدام به فروش سهم خود از مال مشاع نماید جرمی مرتکب نشده است و در واقع این عمل حق قانونی اوست. هر یک از شرکا حق دارند تمام سهم مشاع خود را از ملک مشاع و یا بخشی از سهم خود را بفروشند. خریدار نیز به اندازه سهم خریداری شده در هر ذره از ملک مشاع شریک است.
اما گاهی ممکن است یکی از شرکا علاوه بر تصرف در سهم خود از مال مشاع اقدام به فروش سهم سایر شرکا نیز بنماید. در این حالت فروش سهم دیگر شرکا در مال مشاع جرم می‌باشد. یعنی مالک مال مشاع قسمت مشخصی از کل ملک مشاع را به صورت مفروز و جدا شده از قسمت‌های دیگر ملک بفروشد. در این صورت در واقع حق سایر مالکین در آن قسمت از ملک مشاع را ضایع کرده است. فروش مال مشاع و سهم شریک به این صورت فروش مال غیر در نظر گرفته می‌شود. لذا فروشنده به مشمول قوانین کیفری و مجازات فروش مال غیر می‌شود. برای آشنایی با نحوه الزام شریک به فروش ملک مشاع کلیک کنید.
مثال از فروش مال مشاع
برای درک بهتر مطلب تصور کنید 2 نفر یک ساختمان دو طبقه را خریداری کرده‌اند. درواقع هر کدام از شرکا صاحب سه دانگ از ساختمان می‌باشند. هر دوی این افراد در ذره ذره این ساختمان و تمام واحد‌ها و طبقات ساختمان شریک‌اند. هر کدام از شرکا می‌توانند تمام سهم خود از سه دانگ ساختمان یا بخشی از آن را بفروشند. مثلاً خریدار از یک شریک دو دانگ از ساختمان را خریداری می‌نماید. در این صورت خریدار به عنوان شریک جدید محسوب می‌شود. لذا شریک جدید نیز در ذره ذره ساختمان و تمامی واحد‌ها و طبقات به اندازه دو دانگ خود سهم دارد.
حال اگر یکی از شرکا اقدام به فروش یک واحد از این ساختمان دو طبقه بنماید. یعنی یک واحد از آپارتمان‌های ساختمان مشاعی را به صورت مستقل از سایر بخش‌های ساختمان به خریدار بفروشد. در حالی که شریک دیگر او نیز در این واحد به میزان سه دانگ حق و سهم دارد. بنابراین فروشنده به سهم شریک خود در آن بخش از ساختمان تعدّی کرده است.
زمانی که شرکا تصمیم بگیرند به شراکت خود در مال مشاع پایان دهند می‌توانند با افراز و تقسیم این ساختمان نسبت به سهم خود شراکتشان را تمام کنند. یعنی هر کدام از این دو شریک با توجه به سهم سه دانگی از ساختمان 2 طبقه می‌توانند به صورت مستقل صاحب یک طبقه از ساختمان شوند. و بدین ترتیب به راحتی می‌توانند یک واحد از آپارتمان‌های طبقه خود را بفروشند. چرا که مالک تمام 6 دانگ آن واحد خواهند بود. بنابراین شرکا تا پیش از افراز مال مشاع و وجود شراکت در مال مشاع اجازه ندارند بخش مشخصی از ساختمان را بفروشند. اما می‌توانند سهم خود را به فروش برسانند.
مجازات فروش مال غیر
همان‌طور که اشاره کردیم شریک در مال مشاع با فروش سهم سایر شرکا در واقع مرتکب جرم فروش مال غیر شده است. لذا فرد متخلف مشمول مقررات کیفری و مجازات مربوط به فروش مال غیر می‌شود. مجازات فروش مال غیر طبق قانون شامل حبس و پرداخت جزای نقدی و رد مال به مالکش می‌باشد. حبس متخلف از یک سال تا هفت سال با توجه به شرایط و به تشخیص قاضی است.
جزای نقدی که متخلف محکوم به پرداخت آن خواهد بود معادل مالی است است که متخلف اقدام به تصرف و فروش آن کرده است. در صورتی که متخلف جزء کارکنان دولت باشد از خدمت در دولت به طور دائم محروم می‌شود. لازم به ذکر است در صورت آگاهی خریدار به عدم مالکیت فروشنده در فروش مال غیر دادگاه خریدار را نیز به عنوان معاون جرم تلقی می‌کند.
سؤالات متداول
آیا شریک در مال مشاع با فروش سهم خود از مال مشاع بدون اجازه سایر شرکا مرتکب جرم می‌شود ؟
خیر طبق قانون هر یک از شرکا حق دارند تمام سهم مشاع خود را از ملک مشاع و یا بخشی از سهم خود را حتی بدون اجازه سایر شرکا بفروشند. بنابراین با فروش سهم خود مرتکب جرم نمی‌شوند.
در چه صورتی فروش مال مشاع جرم تلقی می‌شود ؟
یکی از شرکا علاوه بر تصرف در سهم خود از مال مشاع اقدام به فروش سهم سایر شرکا نیز بنماید. در این حالت فروش سهم دیگر شرکا در مال مشاع جرم می‌باشد. فروش مال مشاع و سهم شریک به این صورت فروش مال غیر در نظر گرفته می‌شود.
