ماده 477 قانون مجازات اسلامی به چه مواردی اشاره دارد؟

موضوع ماده 477 قانون مجازات اسلامی چیست؟ قانون مجازات اسلامی ایران در بخش چهارم خود به مسئله پرداخت دیه می‌پردازد. مقصود از دیه مجازات نقدی است که مجرم برای جبران خسارت وارده بر قربانی محکوم به پرداخت است. در نحوه پرداخت دیه حالات مختلفی ایجاد می‌شود. یکی از این حالت‌ها وجود لوث یا عدم وجود آن است. ماده 477 قانون مجازات اسلامی به مسئله وجود یا عدم وجود لوث در ارتکاب جنایت و تأثیر آن بر نحوه پرداخت دیه می‌پردازد. در ادامه این مطلب به متن و تفسیر ماده 477 قانون مجازات اسلامی خواهیم پرداخت.

متن ماده 477 قانون مجازات اسلامی

بر اساس قانون مجازات اسلامی دیه مبلغ معینی است که شرع مقدس برای جنایات غیرعمدی علیه جان و جسم افراد و یا جنایات عمدی که قصاص ندارد؛ تعیین می‌نماید. این مبلغ باید توسط ضارب یا جانی به فرد قربانی یا اولیا دم وی پرداخت شود. اما حین پرداخت دیه حالت‌های مختلفی وجود دارد.

یکی از این حالات وجود یا عدم وجود لوث است. مقصود از لوث وجود قرائن، امارات و نشانه‌هایی است. که برای اثبات وقوع جرم کافی نیست. اما بر اساس آن‌ها قاضی به متهم بابت ارتکاب جنایت یا نحوه ارتکاب جنایت مظنون است. ماده 477 قانون مجازات اسلامی در خصوص شرایط پرداخت دیه در صورت وجود یا عدم وجود لوث بیان می‌دارد:

«در موارد علم اجمالی به ارتکاب جنایت، توسط یک نفر از دو یا چند نفر معین، در صورت وجود لوث بر برخی از اطراف علم اجمالی، طبق مواد قسامه در این باب عمل می‌شود و در صورت عدم وجود لوث، صاحب حق می‌تواند از متهمان مطالبه سوگند کند که اگر همگی سوگند یاد کنند در خصوص قتل دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود و در غیر قتل، دیه به نسبت مساوی از متهمان دریافت می‌شود.

تبصره- هرگاه منشأ علم اجمالی، اقرار متهمان باشد، حسب مورد اولیای دم یا مجنیٌ علیه مخیرند برای دریافت دیه به هر یک از متهمان مراجعه کنند و در این امر تفاوتی بین جنایت عمدی و غیرعمدی و قتل و غیر قتل نیست.»

معنی اصطلاحات این بخش

علم اجمالی یعنی علمی که راجع به یک مسئله داریم با تردید و ابهام آمیخته است. همچنین پیش‌تر در خصوص معنی لوث گفتیم که وجود قرائن و اماراتی که موجب شود قاضی به متهم جهت ارتکاب به جرم مظنون گردد را لوث گویند.

مقصود از قسامه سوگندی است که هنگام عدم وجود ادله دیگر، شاکی و متهم آن را اقامه می‌کنند. شاکی برای اثبات عمدی یا غیرعمدی جنایت و خصوصیات آن سوگند ادا می‌کند. و متهم برای دفاع از خود و دفع اتهام سوگند ادا می‌نماید. معنی سوگند نیز این است، فرد اداکننده خداوند را گواه قرار دهد برای اینکه گفتار وی درست و حقیقت است.

نکات حقوقی ماده 477 قانون مجازات اسلامی

ماده 477 قانون مجازات اسلامی چند نکته حقوقی و قانونی دارد که عبارت‌اند از:

اول؛ با استنباط از ماده 477 دو حالت برای پرداخت دیه در زمان عدم وجود لوث وجود دارد. که این دو حالت شامل ادای سوگند توسط متهمان و یا عدم ادای سوگند توسط متهمان است. در صورت ادای سوگند؛ دیه با توجه به اینکه جنایت قتل باشد از بیت‌المال پرداخت می‌شود. و اگر جنایت غیر قتل باشد به صورت مساوی از متهمان دریافت می‌گردد.

در حالت دوم که متهمان به برخی یا تمام اطراف علم اجمالی از ادای سوگند امتناع ورزند. دیه به شکل مساوی از افراد امتناع کننده دریافت می‌شود. اگر تنها یک نفر از ادای سوگند و قسامه امتناع ورزد. به‌تنهایی موظف به پرداخت دیه می‌شود. اجرای این حکم تفاوتی میان قتل یا غیر قتل ندارد.

دوم؛ مقصود از علم اجمالی که در متن ماده 477 به کار رفت. علمی است که با تردید و ابهام آمیخته شود. معنای علم اجمالی در مقابل علم تفصیلی قرار می‌گیرد. علم تفصیلی به این معنی است که یک چیز مثل حکم یا موضوع به وضوح و روشنی برای کسی قابل شناخت باشد.

سوم؛ مقام قضایی در صورتی که به قسامه استناد نماید. موظف است قرائن و امارت که موجب لوث می‌شود. را در حکم خود درج نماید. در مواردی که سوگند یا قسامه توسط قاضی رد می‌گردد. مشمول این حکم هستند.

تفسیر ماده 477 قانون مجازات اسلامی

ماده 477 قانون مجازات اسلامی بیان داشت. هنگامی‌که در خصوص ارتکاب جنایت منتهی به دیه توسط یک یا چند نفر علم اجمالی داشته باشیم. و همین‌طور برای قسمتی از این علم اجمالی لوث وجود داشته باشد. باید بر اساس مواد قانونی قسامه در اینجا عمل شود. بنابراین هنگامی که ادله دیگری جز لوث و سوگند وجود ندارد قسامه انجام می‌شود.

توجه داشته باشید قسامه تنها برای آن بخش که لوث وجود دارد قابل اثبات است. بنابراین اثبات خصوصیات جنایت مثل عمد یا شبه عمدی جنایت و… نیازمند وجود لوث در این ویژگی‌ها است. در صورت عدم وجود لوث در خصوصیات جرم و یا عدم ادای سوگند برای خصوصیات و صرفاً سوگند برای انتساب جنایت به مرتکب. صرفاً اصل ارتکاب جنایت و انتساب آن به متهم ثابت می‌گردد و دیه تعلق می‌گیرد.

بر اساس ماده 477 قانون مجازات؛ در صورت وجود لوث، صاحب حق قانوناً اختیار دارد. تا از متهمان بخواهد سوگند ادا نمایند. اما برای آنکه سوگند قانونی و صحیح باشد. اداکننده سوگند باید دارای شرایطی نظیر بلوغ، عقل، قاصد و مختار باشد. نکته آخر در خصوص تبصره ماده مذکور این است. که اگر علم اجمالی ما توسط اقرار متهمان حاصل شود. در این صورت صاحب حق می‌تواند جهت دریافت دیه به هرکدام از این متهمان مراجعه کند.

سؤالات متداول