دادگاه خانواده ، صلاحیت ذاتی و محلی؛ چه اموری در دادگاه خانواده رسیدگی می‌شود؟

دادگاه‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند مانند دادگاه انقلاب، دادگاه کیفری و غیره، دادگاه خانواده یک نوع دادگاه اختصاصی است که به دعاوی خاصی می‌پردازد و این نوع دادگاه ساختار مخصوص به خود را دارا می‌باشد. در صورتی که دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به موضوع دعوایی را داشته باشد در خصوص آن رای صادر می‌کند. همان‌طور که گفته شد این دادگاه در برخی موضوعات مشخص شده در قانون صلاحیت دارد تا به آن رسیدگی کند در این مقاله به صلاحیت و نوع دادگاه پرداخته شده است.

تشکیل و ترکیب دادگاه خانواده

درحال حاضر دادگاه خانواده در شمار دادگاه‌های اختصاصی است که تشکیل آن در حوزه قضایی شهرستان الزامی است. هر شعبه این دادگاه دارای یک قاضی است پس در این دادگاه، وحدت قاضی حاکم است.

شعب دادگاه خانواده دارای قاضی مشاور زن نیز هست ولی این قاضی مشاور اقدام به صدور رای نمی‌کند و نظر او صرفا مشورتی است.

صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده

صلاحیت این دادگاه در رسیدگی به دعاوی ذیل است:

۱.نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نامزدی کلیک کنید.

۲.نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع ازدواج کلیک کنید.

۳.شرط ضمن عقد نکاح.

۴.ازدواج مجدد.

۵.جهیزیه. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد جهیزیه و سیاهه کلیک کنید.

۶.مهریه. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مهریه کلیک کنید.

۷.نفقه زوجه و نفقه اقارب. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مطالبه نفقه کلیک کنید.

۸.اجرت‌المثل ایام زوجیت. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اجرت المثل زوجه کلیک کنید.

۹.تمکین و نشوز. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تمکین و نشوز کلیک کنید.

۱۰.طلاق، رجوع از طلاق، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مشاوره طلاق کلیک کنید.

۱۱.حضانت و ملاقات طفل.

۱۲.نسب.

۱۳.رشد، حجر و رفع آن.

۱۴.ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین.

۱۵.امور راجع‌به غایب مفقودالاثر. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد احکام غائب مفقودالاثر کلیک کنید.

۱۶.سرپرستی کودکان بی‌سرپرست.

۱۷.اهدای جنین.

۱۸.تغییر جنسیت.

رسیدگی به دعاوی خانوادگی درصورت عدم تشکیل دادگاه خانواده

اگر در مکانی این دادگاه تشکیل نشده باشد به‌نحو ذیل عمل می‌شود:

۱.اگر حوزه قضایی شهرستان فاقد دادگاه خانواده باشد: دادگاه عمومی حقوقی آن شهرستان به دعاوی خانوادگی رسیدگی می‌کند.

۲.اگر حوزه قضایی بخش فاقد دادگاه خانواده باشد: دادگاه عمومی بخش به دعاوی خانوادگی رسیدگی می‌کند. مگر دعاوی راجع‌به اصل نکاح و انحلال آن که باید در دادگاه خانواده نزدیک‌ترین حوزه قضایی رسیدگی شود.

صلاحیت محلی در رسیدگی به دعاوی خانوادگی

درخصوص دعاوی خانوادگی، قواعد خاصی درباره صلاحیت وجود دارد که با قواعد مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی تفاوت دارد. این قواعد به‌شرح ذیل است:

۱.اگر مرد خواهان باشد باید از قواعد عام آیین دادرسی تبعیت کند و برای طرح دعوای خود باید به دادگاه اقامتگاه زوجه مراجعه کند.

۲.اگر زن خواهان باشد بدین ترتیب عمل می‌شود که:  

الف. اگر دعوای زن، دعوای مطالبه مهریه غیر‌منقول باشد؛ دعوا غیرمنقول بوده و در صلاحیت دادگاه محل وقوع ملک است.  

ب. اگر دعوای زن، از سایر دعاوی باشد؛ این دعاوی منقول است لذا در این دعاوی زن مخیر است که هر یک از دادگاه‌های محل اقامت زوج یا محل سکونت خود را برای دعوا برگزیند. امکان طرح دعوا در محل سکونت زوجه، خلاف قواعد آمره است. البته اگر یکی از این حوزه‌ها دارای دادگاه خانواده و دیگری فاقد آن باشد به‌نظر می‌رسد که زن مکلف به طرح دعوا در همان حوزه‌ای که دارای دادگاه خانواده است.

۳.توجه داشته باشید که دعاوی اصل نکاح و بطلان نکاح و نامزدی تابع بند فوق نیست.

۴.آن‌چه درخصوص صلاحیت بیان شد درخصوص دعاوی فی‌مابین زوجین است. سایر دعاوی و اموری که در صلاحیت دادگاه خانواده است مانند نفقه اقارب، نسب، رشد، حجر، اثبات نکاح، بطلان نکاح و مطالبه خسارات ناشی از برهم خوردن نامزدی، از حیث صلاحیت محلی تابع قواعد آیین دادرسی مدنی است.

صلاحیت محلی دادگاه، وقتی یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد

اگر یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد درخصوص صلاحیت محلی به‌نحو ذیل عمل می‌شود:

۱.دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران مقیم است صالح می‌باشد.

۲.اگر هردونفر، مقیم خارج از کشور باشند ولی یکی از آنان در ایران محل سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت موقت فرد ساکن ایران صالح است.

۳.اگر هر دو نفر مقیم خارج از کشور باشند و هر دو در ایران محل سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه صالح است.

۴.اگر هر دو مقیم خارج از کشور باشند و هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صالح است مگر آن‌که زوجین توافق کنند که دعوا در محل دیگری طرح شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دادگاه خانواده، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه خانواده پاسخ دهند .