حکم دادگاه ها چه انواعی دارد؟ شناخت مفاهیم و ویژگی‌های احکام صادره از دادگاه

آرایی که از دادگاه‌ها صادر می‌شود، حکم و قرار هستند ماهیت هر حکم دادگاه متفاوت از دیگری است و به تبع آن آثار متفاوتی نیز در پی خواهد داشت که در سرنوشت پرونده ما موثر خواهد بود. در ادامه به انواع احکام دادگاه‌‌ها می‌پردازیم و از اهمیت آن‌ها سخن خواهیم گفت.‌

حکم دادگاه چیست

از نظر حقوقی به تصمیم قضایی دادگاه درخصوص یک پرونده که در قالب حکم یا قرار صادر می‌شود رای می‌گویند. پس حکم یک تصمیم قضایی محسوب می‌شود که در خصوص پرونده جاری در دادگاه صادر شده است و لازم‌الاجراست. حکم همیشه از مراجع دادگستری صادر می‌شود مثل دادگاه انقلاب و…

حکم دو ویژگی اساسی دارد:

۱.در ماهیت دعواست: یعنی قاضی به‌موجب صدور آن وارد ماهیت پرونده شده و در خصوص ماهیت پرونده نظر داده است.

۲.قاطع دعواست: یعنی باعث می‌شود که رسیدگی به پرونده در آن مرحله خاتمه پیدا کند.

با توجه به این دو ویژگی پس می‌توان گفت تصمیمات دیوان عالی کشور حکم نیست چون رسیدگی به ماهیت اختلاف صورت نمی‌گیرد.

اوصاف و آثار حکم دادگاه

۱.دارای قدرت اثباتی.

۲.موجب فراغ قاضی از رسیدگی می‌شود: با صدور حکم قاضی از رسیدگی به پرونده فارغ می‌شود چون رسیدگی ماهوی صورت گرفته و حکم صادر شده است.

۳.دارای اعتبار امر قضاوت شده است: یعنی بعد از صدور حکم قطعی، اقامه مجدد دعوا بین همان اصحاب ممنوع است.

۴.اصل نسبی بودن آرای محاکم: احکام صادره از دادگاه‌ها فقط می‌تواند طرفین پرونده را متعهد کند و نمی‌تواند برای اشخاص ثالث ایجاد تعهد کند.

۵.اصل قابل استناد بودن آرای محاکم: اثری که بواسطه یک حکم ایجاد می‌شود در برابر همه قابل استناد است. یعنی اشخاص ثالث هم مانند طرفین پرونده باید حکم صادره را به رسمیت شناخته و به آن احترام بگذارند.

۶.احکام صادره از دادگاه‌ها قابل اعتراض هستند.

۷.احکام قابل ابطال نیست: یعنی اعتراض و شکایت از احکام محدود به روش‌های مندرج در قانون است و نمی‌توان در هر زمانی درخواست ابطال رای دادگاه یا اعلام بطلان آن را مطرح کرد.

۸.احکام فصل خصومت می‌کنند: یعنی قاضی با ورود در ماهیت دعوا، مشخص می‌کند که آیا حق با خواهان هست یا خیر.

دسته‌بندی احکام دادگاه

احکامی که از دادگاه‌ها صادر می‌شود را می‌توان به چند دسته تقسیم نمود:

حکم حضوری و غیابی | حکم دادگاه

طبق قانون حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده دعوا یا وکیل او یا قائم مقام او یا نماینده قانونی او در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نباشند و به‌طور کتبی دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد. بحثی که در اینجا مطرح می‌شود این است که باید بین فرضی که دعوا یک خوانده دارد با فرضی که دعوا چند خوانده دارد تفکیک قائل شد.

وقتی دعوا یک خوانده دارد انچه که معیار قرار گرفته به سادگی قابل تشخیص است چون خوانده دعوا یک نفر است اگر او در یکی از جلسات رسیدگی حاضر شود یا دفاع کتبی بکند یا اینکه ابلاغ واقعی صورت گیرد، حکم دادگاه حضوری است.

اما وقتی دعوا چند خوانده دارد این معیار به سادگی قابل تشخیص نیست چون با دو حالت مواجه می‌شویم:

حالت اول زمانی است که هریک از خواندگان یا در یک جلسه دادگاه حاضر شده یا یک لایحه برای دفاع از خود می‌فرستند و یا حتی دادخواست به آن‌ها ابلاغ واقعی شده است. در این صورت حکم نسبت به همه آن‌ها حضوری است.

حالت دوم زمانی است که فقط یکی از خواندگان در جلسه دادرسی حاضر شود یا لایحه‌ای برای دفاع از خود بفرستد یا اینکه دادخواست به او ابلاغ واقعی شده باشد. در این حالت حکم دادگاه نسبت به این خوانده حضوری و نسبت به سایر خواندگان غیابی محسوب می‌شود.

حکم قطعی و حکم غیر قطعی

اگر حکم صادره به هیچ یک از طرق عادی قابل شکایت نباشد طبق قانون حکم قطعی محسوب می‌شود. وگرنه حکم صادره غیرقطعی است.

طبق معیاری که قانون مشخص کرده همه احکام حضوری که از دادگاه عمومی یا انقلاب در دعاوی مالی با خواسته زیر۳میلیون ریال صادر می‌شود قطعی است چون غیر قابل واخواهی و تجدیدنظر است.

اگر حکم غیرقطعی بوده اما محکوم‌علیه در مهلت مقرر نسبت به آن واخواهی و یا تجدیدنظر نکرد حکم قطعیت می‌یابد.

حکم نهایی و حکم غیر نهایی

حکمی که قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نباشد، نهایی محسوب می‌شود وگرنه حکم صادره غیر‌نهایی است.

با توجه به معیاری که قانون مشخص کرده حکمی که در دیوان عالی کشور ابرام شده و همچنین حکمی که از دادگاه تالی صادر شده (قابل فرجام خواهی نیست) نهایی است.

اگر حکم قابل فرجام باشد اما محکوم‌علیه در مهلت مقرر نسبت به آن درخواست فرجام نکند حکم نهایی می‌شود.

حکم لازم‌الاجرا و حکم غیر‌لازم‌الاجرا

حکم لازم‌الاجرا حکمی است که اگر محکوم‌علیه به مفاد آن عمل نکرد به درخواست محکوم‌له، مامورین اجرای احکام دادگستری درصورت لزوم با بکارگیری قوه قهریه مفاد آن را به محکوم‌علیه تحمیل می‌کنند. حکم غیرلازم‌الاجرا مقابل آن است. احکام قطعی، لازم‌الاجرا محسوب می‌شوند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در حکم دادگاه، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم دادگاه پاسخ دهند.