دعوای تصرف عدوانی
از میان دعاوی تصرف، دعوای تصرف عدوانی از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد و مقررات در این خصوص، مقررات ویژه‌ای می‌باشد. در ادامه ابتدا دعوای تصرف عدوانی را مطابق قانون تعریف می‌کنیم و سپس این دعوا را با دعوای خلع ید و تخلیه ید مقایسه می‌کنیم. در تعریف اجمالی دعوای تصرف باید بیان کرد که دعوایی دعوای تصرف محسوب می‌شود که موضوع حق تصرفات قبلی‌ای باشد که خواهان انجام داده است. به زبان ساده‌تر تصرف عبارت است از این که مالی در اختیار شخصی باشد و او بتواند در مورد آن مال هر تصمیمی که بخواهد بگیرد.
تعریف
در ماده 158 قانون آیین دادرسی مدنی اشاره شده است که در دعوای تصرف عدوانی ادعای متصرف سابق بر این می‌باشد که شخص دیگری بدون رضایت او مال غیر‌منقولش را از تصرف وی خارج نموده است و به تصرف درآمدن مجدد آن مال را برای خودش درخواست می‌نماید.
ارکان دعاوی تصرف
تصرف سابق خواهان
آنچه در خصوص مبحث تصرف عدوانی مورد استناد خواهان قرار می‌گیرد عبارت است از تصرفات سابق خودش در خصوص مال مربوطه و از طریق انجام این فرایند ذی‌حق بودن خواهان اثبات می‌شود.
عدوانی بودن تصرف
خواهان ادعایش را به این صورت مطرح می‌کند که تصرفات شخص خوانده به شکل عدوانی انجام شده است. به زبان ساده‌تر ملک در تصرف شخص خوانده است و این در حالتی است که بدون رضایت خواهان این عمل صورت گرفته است. در واقع کلمه عدوانی در لغت به معنای قهر‌آمیز بودن می‌باشد.
تصرف عدوانی مسبوق بر تصرف خواهان نباشد
به زبان ساده یعنی ابتدا خواهان ملک را تصرف نموده باشد و بعد تصرف خوانده اتفاق افتاده باشد نه اینکه خوانده قبل از خواهان متصرف ملک بوده باشد.
نحوه رسیدگی به دعوای تصرف عدوانی و سرانجام آن در صورت پیروزی یا شکست
دادگاه تنها یک سری از موارد را مورد توجه قرار می‌دهد آن هم این موضوع است که آیا خواهان سابقاً متصرف ملک مورد دعوا بوده است یا خیر؟ آیا خوانده ملک را از تصرف خواهان خارج کرده است یا خیر؟ و آیا این تصرف شخص خوانده به طور عدوانی انجام شده است یا خیر؟
پس از اینکه دادگاه موارد ذکر شده را محرز کرد یعنی مشخص شد که خواهان متصرف سابق بوده است و خوانده دعوا موضوع دعوا را از تصرف او خارج کرده است و همچنین تصرف خوانده به شکل عدوانی انجام شده است، خوانده محکوم می‌شود که از موضوع دعوا، تصرف عدوانی خود را رفع کند.
اگر خواهان بتواند ادعایش را در دادگاه اثبات کند، به عنوان مثال اگر مورد دعوا یک ملک باشد آن ملک از تصرف خوانده خارج می‌شود و به شخصی که سابقاً تصرف داشته یعنی خواهان برگردانده می‌شود.
در صورتی که موارد ذکر شده در دادگاه احراز نشود دادگاه مربوطه خواهان را به بی‌حقی محکوم می‌کند. در اینجا اهمیت ندارد که خواهان مالک مال باشد یا خیر.
اهمیت مالکیت در دعوای تصرف عدوانی
نکته جالب توجه اینجاست که مالک بودن یا نبودن شخص خواهان اهمیتی ندارد. در خصوص دعاوی تصرف عدوانی دادگاه وارد مباحثی مثل دلایل مالکیت نمی‌شود.
نکته‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که اگر شخصی در خصوص تصرف عدوانی دعوایی طرح کند و در این دعوا شکست بخورد و توسط دادگاه بی‌حق تشخیص داده شود این شکست خوردن مانعی در خصوص اقامه دعوای مالکیت ایجاد نمی‌کند و همان شخص می‌تواند دعوای مالکیت مطرح کند.
موضع‌گیری قانونگذار در خصوص دعوای تصرف به این صورت است که از شخص متصرف حمایت کرده است و این حمایت در برابر مالک هم همچنان برقرار می‌باشد.
توصیه می‌کنیم مقاله تفاوت دعوای تصرف عدوانی حقوقی و کیفری را مطالعه نمایید.
دعوای تصرف عدوانی در مقایسه با دعوای خلع ید و دعوای تخلیه ید
محور رسیدگی به دعاوی تصرف از این قرار است که خواهان سابق بر خوانده بر موضوع دعوا تصرف داشته باشد و تصرفی که خوانده انجام داده است به شکل عدوانی صورت گرفته باشد، امّا در دعوای خلع ید آنچه که اهمیت دارد این است که شخص خواهان مالک باشد و ادله مناسب را ارائه دهد و هچنین باید اثبات شود که ید خوانده ید غاصبانه‌ای است.
دعوای تخلیه ید بحث متفاوتی دارد. این دعوا به این صورت است که خواهان مالک است و خوانده مالکیت او را می‌پذیرد. در مقابل خواهان قبول دارد که ید خوانده ید قانونی می‌باشد امّا ادعای خواهان این است که شکل تصرف خوانده بر ملک، بر خلاف قانون و قرارداد میان آن‌ها می‌باشد. دعوای خلع ید در مفهوم اعم شامل هر سه دعوای تصرف عدوانی، تخلیه ید و خلع ید در مفهوم اخص می‌شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دعوای تصرف عدوانی، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون دعوای تصرف عدوانی پاسخ دهند .
