صلاحیت ذاتی چیست
هنگامی که شکایت خود را در مرجع دادگستری مطرح می‌کنیم، در صورتی که مرجع اشتباه را انتخاب کرده باشیم دادگاه قرار عدم صلاحیت صادر می‌کند، ممکن است این سوال مطرح شود که صلاحیت ذاتی چیست؟ و زمانی که نتوانید به این سوال خود پاسخ دهید باز هم در طرح دعوای خود دچار مشکل می‌شوید. در این مقاله به این سوال پاسخ داده‌ایم.
صلاحیت
صلاحیت به‌معنای اهلیت مرجع رسیدگی‌کننده برای رسیدگی به امور قضایی است.
صلاحیت به دو دسته تقسیم می‌شود:
۱.صلاحیت ذاتی.
۲.صلاحیت نسبی.
صلاحیت ذاتی
صلاحیت یک مرجع از سه حیث، صلاحیت ذاتی نام دارد به‌عبارت دیگر، صلاحیت ذاتی دارای سه مولفه است:
۱.صنف ( قضایی یا اداری ).
۲.نوع ( عمومی یا اختصاصی ).
۳.درجه ( بدوی یا تجدیدنظر ).
تقسیم‌بندی مراجع از حیث صنف
از این حیث، به دو دسته قضایی و اداری تقسیم می‌شوند:
۱.مراجع قضایی: مراجعی هستند که به اختلاف ناشی از روابط و حقوق خصوصی فی‌مابین مردم رسیدگی می‌کنند مثل دادگاه عمومی.
۲.مراجع اداری: مراجعی هستند که به تظلمات مردم از دولت یا به اختلافات فی‌مابین مردم و دولت یا نهادهای عمومی درصورتی که اختلاف ناشی از اعمال حاکمیت باشد رسیدگی می‌کنند. مواردی مانند دریافت مالیات، دریافت عوارض گمرک و…. در شمار اعمال حاکمیت‌اند.
تقسیم‌بندی مراجع از حیث نوع
از این حیث، مراجع به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند:
۱.مراجع عمومی: مراجعی هستند که صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی و اختلافات مربوطه را دارند به‌جز آن چه به‌موجب سایر قوانین در صلاحیت سایر مراجع قرار گرفته است.
۲.مراجع اختصاصی: مراجعی هستند که فقط صلاحیت رسیدگی به موضوعاتی را دارند که صراحتا طبق قانون در صلاحیت ایشان قرار گرفته است.
دراین خصوص توجه داشته باشید که:
الف. مراجع رسیدگی‌کننده به دعاوی حقوقی به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند.
ب. مراجع رسیدگی‌کننده به امور کیفری نیز به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند.
ج. مراجع اداری نیز به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند.
تقسیم‌بندی مراجع از حیث درجه
مراجع رسیدگی‌کننده به دعاوی و اختلافات، دارای سلسله مراتبی هستند که این سلسله مراتب باید رعایت شود؛ از این حیث، مراجع رسیدگی‌کننده به تالی و عالی تقسیم می‌شوند. دراین خصوص توجه داشته باشید که:
۱. برای مثال، شورای حل اختلاف و محاکم عمومی، مرجع تالی و دادگاه تجدیدنظر و دیوان عالی کشور، مرجع عالی هستند.
۲. در مراجع اداری و غیردادگستری نیز این تقسیم‌بندی وجود دارد. برای مثال در مقام رسیدگی به اختلافات ناشی از روابط کار، هیات تشخیص اداره کار، مرجع تالی و هیات حل اختلاف اداره کار، مرجع عالی است.
۳. تا وقتی که به ماهیت دعوایی در مرجع پایین‌تر رسیدگی نشده، رسیدگی به آن دعوا در مرجع بالاتر ممکن نیست.
احکام صلاحیت ذاتی
۱. قوانین مربوط به صلاحیت ذاتی، عطف‌بماسبق می‌شود و با توجه به اثر فوری این مقررات، شامل دعاوی مطروحه نیز می‌شود.
۲. این قواعد، آمره است پس اصحاب دعاوی نمی‌توانند با توافق صریح یا ضمنی، دعوای مطروحه را به مراجع فاقد صلاحیت ذاتی واگذار کنند.
۳. مرجعی که دعوا در آن‌جا مطرح می‌شود اگر فاقد صلاحیت ذاتی باشد مکلف است حتی بدون ایراد از جانب شخص ذی‌نفع، از رسیدگی خودداری کند و قرار عدم صلاحیت صادر کند زیرا قواعد صلاحیت ذاتی جزء قواعد آمره است.
۴. اگر رای از مرجعی که فاقد صلاحیت ذاتی است صادر شود، در مرحله تجدیدنظر یا فرجام، مرجع رسیدگی‌کننده رای صادره را نقض می‌کند حتی اگر در مرحله بدوی به آن اعتراض نشده باشد.
۵. صحیح است که طرفین می‌توانند حق تجدیدنظرخواهی را از خود سلب کنند و همچنین محکوم‌علیه می‌تواند اقدام به تجدیدنظر نکند اما طرفین نمی‌توانند دادگاه تجدیدنظر را مرجع بدوی رسیدگی به اختلافات خود قرار دهند. اگر طرفین با توافق یکدیگر مقرر کنند که دعوا ابتدا در مرحله تجدیدنظر مطرح شور دراین‌صورت، دادگاه قرار عدم صلاحیت صادر می‌کند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص صلاحیت ذاتی، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون صلاحیت ذاتی پاسخ دهند.
