حجر در قانون مدنی
برای اینکه یک عمل حقوقی به درستی واقع شود و دارای اثر گردد سه وصف در متعاملین آن باید موجود باشد: بلوغ، عقل و رشد. به طور کلی اهلیت در حقوق به معنای توانایی قانونی شخص برای دارا شدن و اعمال حق است. در مقابل مفهوم اهلیت حجر قرار دارد یعنی فردی که اعمال حقوقی‌اش واجد اثر نیست. اهلیت خود به اقسام مختلفی تقسیم می‌شود مانند اهلیت تمتع و اهلیت استیفا و هر کدام معنای خاص خود را دارد. در این مقاله به بررسی جامع حجر و آثار آن پرداخته‌ایم.
بلوغ
در قانون فعلی ایران پسران بعد از پانزده سال تمام قمری و دختران پس از نه سال تمام قمری بالغ تلقی می‌شوند.
دختر و پسر وقتی که کوچکتر از سن تعیین شده باشند صغیر محسوب می‌شوند. صغیر به دو دسته صغیر ممیز و صغیر غیرممیز تقسیم می‌شود.
صغیر غیرممیز توانایی تشخیص سود و زیان را ندارد و مفهوم اعمال حقوقی و نتایج آن را درک نمی‌کند. اما صغیر ممیز کسی است که قوه تمییز دارد و با این وصف قانون‌گذار لازم دیده است که در مواردی از او حمایت کند.
عدم اهلیت صغیر
عدم اهلیت صغیر، عام است یعنی اعمال و گفته‌های او باطل است مگر در مواردی که قانون صراحتا عمل صغیر را نافذ تشخیص داده باشد.
صغیر غیرممیز چون از نظر طبیعی فاقد قصد است نمی‌تواند اعمال ارادی را به‌درستی انجام بدهد ولی صغیر ممیز در پاره‌ای از عقود می‌تواند به استقلال یا با اجازه ولی خود شرکت کند که عبارتند از:
۱. صغیر ممیز می‌تواند تملیک رایگان را که به نفع اوست و تعهدی به بار نمی‌آورد قبول نماید.
۲. صغیر ممیز می‌تواند برای قبول عقود مجانی به دیگران اعطای وکالت نماید یا وکالتی که به او داده شده را بپذیرد.
رشد
رشید کسی است که سود و زیان معاملات را درک می‌کند و معامله غیر عقلایی انجام نمی‌دهد. در اینجا رویه معاملاتی که فرد انجام می‌دهد سنجیده می‌شود. چنانچه این رویه عقلایی و معقول باشد فرد رشید و در غیر این صورت غیر رشید یا سفیه تلقی می‌شود.
در قانون جدید مقرر شده رشد بالغ باید احراز شود ولی در عمل هنوز هم مردم و بانک‌ها و دفاتر، ۱۸ سالگی را معیار رسیدن به رشد می‌دانند.
عدم رشد ممکن است در اثر صغر سن یا نقص شعور در اشخاص کبیر باشد که چنین شخصی در اصطلاح حقوقی سفیه نام دارد.
حدود حجر سفیه
سفیه به طور مستقیم حق مداخله در امور مالی خود را ندارد و با دخالت قیم می‌تواند امور مالی خود را به نحو موثری منعقد بنماید. اما وی در امور غیر مالی اختیار مطلق دارد مثلا می‌تواند بدون دخالت هیچ کسی ازدواج نماید اما برای تعیین مهریه نیاز به مداخله قیم دارد. سفیه همچنین می‌تواند تملیک رایگان را بپذیرد چراکه ضرر مالی در این صورت برای وی متصور نیست.
جنون و حدود حجر
جنون سبب زوال عقل است پس از اسباب حجر است. در قانون ما انواع جنون مشمول قواعد حجر می‌گردد.
جنون یا دائمی ( مجنون همیشه در حالت جنون است ) و یا ادواری ( شخص گاهی در حالت جنون قرار دارد و گاهی خیر ) است.
اعمال مجنون دائمی کلا باطل است اما آیا اعمال مجنون ادواری هم باطل است؟ اگر مجنون در حال افاقه معامله کرده صحیح است اما اگر در حالت جنون معامله کرده باطل است.
در قانون اصل بر این است که شخص مجنون در حالت جنون معامله می‌کند پس معامله وی اصولا باطل است. کسی که ادعای افاقه دارد باید ثابت کند مجنون در سلامت قوای عقلانی اقدام به انعقاد معامله نموده و معامله وی صحیح است.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حجر، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون حجر پاسخ دهند.
