ضرر و زیان ناشی از جرم
زمانی که یک شخص مرتکب جرم می‌شود به تبع ارتکاب آن جرم آثاری ایجاد می‌شود. یکی از این آثار می‌تواند بر هم خوردن نظم عمومی باشد. همچنین ارتکاب یک جرم ممکن است سبب متضرر شدن شخص یا اشخاص معینی باشد که در صورت تحقق چنین وضعیتی این اشخاص می‌توانند از شخصی که مرتکب جرم شده است بخواهند تا ضرر و زیان ایجاد شده را جبران کند. در این مقاله به بررسی دقیق و جزئی دعوی ضرر و زیان می‌پردازیم.
ضرر و زیان ناشی از جرم
دعوی خصوصی جبران خسارت تقسیم می‌شود به دو شاخه عام و خاص. هزینه‌هایی که در دعوی خصوصی خاص مطالبه می‌شود مربوط است به ضرر و زیان وارده اما هزینه‌هایی که در دعوی خصوصی عام مطالبه می‌شود هزینه‌هایی بیش از هزینه‌های مربوط به ضرر و زیان را شامل می‌شود. به عنوان مثال باید هزینه‌های مربوط به احضار شهود، ایاب و ذهاب، استرداد اموال و اعاده وضع سابق نیز مطالبه شود. نکته فرعی ولی مهم این قسمت تفاوت استرداد اموال با اعاده وضع سابق می‌باشد. در شرح این تفاوت باید بیان کرد که استرداد اموال بدون درخواست شاکی در هر حال صورت می‌گیرد و این در حالی است که اعاده وضع سابق باید توسط شاکی درخواست شود در غیر این صورت انجام نمی‌شود.
ضرر و زیان ناشی از جرم در معنای خاص
ضرر و زیان در معنای خاص شامل سه نوع از ضرر و زیان می‌شود. نوع اول ضرر و زیان مادی است که مفهوم روشنی دارد و نوع دوم و سوم ضرر و زیان معنوی و منافع ممکن الحصول می‌باشد. منافع ممکن الحصول منافعی هستند که با ارتکاب یک جرم از شخص سلب می‌شوند. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که ضرر و زیان معنوی و منافع ممکن الحصول شامل جرائم منصوص شرعی و دیه نمی‌شود. برای رفع ابهام از عبارت جرائم منصوص شرعی باید بیان کرد که این گروه از جرائم جرائمی هستند که موجبات آن‌ها و همچنین کم و کیفشان در شرع مشخص شده است.
مدعی خصوصی
در ابتدای امر باید تفاوت بزه دیده و مدعی خصوصی و شاکی را مدنظر قرار دهیم.
بزه دیده فردی است که از وقوع جرم ضرر و زیان می‌بیند حال اگر این شخص جبران ضرر و زیان وارده را مطالبه کند مدعی خصوصی و اگر تقاضای تعقیب مرتکب را داشته باشد در مقام شاکی در نظر گرفته می‌شود.
شخصی به عنوان مدعی خصوصی در نظر گرفته می‌شود که دارای شرایط موردنظر قانون باشد. یکی از این شروط داشتن اهلیت است. به عبارت دیگر شخصی که تحت عنوان مدعی خصوصی جبران ضرر و زیان وارد شده را مطالبه و درخواست می‌کند می‌بایست دارای اهلیت باشد و در بررسی اهلیت باید اشاره کنیم که اهلیت بر دو نوع است اهلیت تمتع که با زنده متولد شدن به شخص تعلق می‌گیرد و اهلیت استیفا که به معنای اهلیت اجرای حق است.
برای آشنایی با شروط تجدید نظر خواهی از حکم کلیک کنید.
پروسه رسیدگی به دعوای ضرر و زیان ناشی از جرم
نکاتی در خصوص دادگاه کیفری باید مورد اشاره قرار بگیرد به عنوان مثال ضرر و زیان باید شرایطی را داشته باشد که بتوان آن را در دادگاه کیفری مطالبه کرد. مثلا ضرر و زیانی که از آن صحبت می‌کنیم باید تحققش توسط دادگاه محرز شده باشد یعنی دادگاه به طور قطعی به این نتیجه رسیده باشد که ضرر و زیان وارد شده مسلم است.
همچنین این ضرر و زیان باید معلول جرم ارتکابی باشد. یعنی جرمی صورت گرفته باشد و معلول این جرم ارتکابی ضرر و زیانی باشد که جبران آن مطالبه شده است و به نحوی باشد که بتوان آن را مطالبه کرد.
نکته دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که ضرر و زیان مذکور باید در خصوص شخص یا اشخاص معینی تحقق یافته باشد. تفاوتی میان اشخاص حقیقی و حقوقی در این بحث وجود ندارد و آسیب وارد شده باید مربوط به حقوق مشروع اشخاص باشد. زیرا قانون از حقوق مشروع اشخاص حمایت می‌کند و اگر ضرر و زیانی به این حقوق وارد شود احقاق حق را مورد نظر قرار می‌دهد. در صورتی که شرایط مذکور محقق شود یک شخص می‌تواند دعوی ضرر و زیان را در دادگاه صالح اقامه کند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص دعوی ضرر و زیان، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون دعوی ضرر و زیان پاسخ دهند.
