ولی قهری | ولایت قهری پدر و جد پدری و حدود اختیارات

ولی قهری در قانون چه کسی است؟ همه ما در زمان تولد احساس ضعف و ناتوانی می‌کنیم و نیاز به مراقبت داریم‌. از دیرباز تا کنون‌‌‌‌‌‌‌ این وظیفه والدین بوده است که از فرزند خود مراقبت کنند. شرع مقدس اسلام و قانون ایران هم والدین را موظف ‌‌می‌داند تا از فرزندان خود مراقبت کنند. در بین والدین با وجود جایگاه والایی که مادر دارد اما پدر حکم ستون و اساس خانواده را دارد. حتی ماده 1105 قانون مدنی ریاست خانواده را از خصایص مرد ‌‌می‌داند. به جهت‌‌‌‌‌‌‌ اینکه به طور معمول‌‌‌‌‌‌‌ این مرد خانواده است که نان آور و مدیر خانواده ‌‌می‌باشد و قانون ولایت فرزندان را نیز به پدر داده است. در ادامه به توضیح تفصیلی مفهوم ولی قهری می‌پردازیم.

ولایت چیست ؟

ولایت ریشه عربی دارد و از کلمه ولی است. « ولی» در لغت نامه به معنای یاری دهنده و مددکار است‌.

در اصطلاح ولایت به معنی نگهداری و مراقبت از شخص ضعیف‌‌تر است. ولایت به معنی داشتن اختیار در برخی یا تمام امور شخصی دیگر به حکم قانون است.

برای تفاوت ولی قهری با قیم مقاله قیم کیست را بخوان.

ولایت قهری پدر و جد پدری

قانون و شرع مقدس ولایت فرزند را به پدر و جد پدر او داده است‌. بر همین اساس یک باب کامل از کتاب قانون مدنی به موضوع ولایت قهری پدر اختصاص داده شده است. بر اساس ماده 1180 قانون مدنی پدر و جد پدری ولی قهری کودک محسوب ‌‌می‌شوند.‌‌‌‌‌‌‌ این ولایت از‌‌‌‌‌‌‌ این جهت قهری است که قانون آن را تعیین کرده و یک امر اجباری است که نمی‌توان برخلاف آن عمل کرد.‌‌‌‌‌‌‌ این ولایت در مورد کلیه امور حقوقی و مالی کودک است.

با توجه به ماده 1181 قانون مدنی پدر و جد پدری به طور موازی با هم بر فرزند ولایت دارند و تقد‌‌می برای یکی از آن‌ها تعیین نشده است. اما بر اساس آنچه در عرف معمول است تا زمان حضور پدر‌، او مقدم است و جد پدری دخالتی نمی‌کند‌. در صورت اختلاف نظر هم پدر مقدم ‌‌می‌باشد.

اشخاص تحت ولایت

بر اساس ماده 1108 قانون مدنی اشخاصی که تحت ولایت هستند به شرح زیرند:

1/ اشخاص صغیر.

2/ اشخاص غیر رشید یا سفیه.

3/ اشخاص مجنون یا دیوانه.

از منظر قانونی اشخاص سفیه و مجنون تا زمانی که کودک هستند به دلیل صغر تحت ولایت پدر و جد پدری هستند. بعد از بزرگ شدن و رسیدن به سن بلوغ در صورتی که تغییری در وضعیت آن‌ها ایجاد نشود و به اصطلاح‌‌‌‌‌‌‌ این سفاهت و جنون تا بعد بلوغ هم ادامه یابد همچنان پدر و جد پدری ولی هستند. به طور مثال فرزندی دیوانه است و حتی بعد از رسیدن به سن بلوغ باز هم دیوانه باشد در‌‌‌‌‌‌‌ این صورت ولایت پدر و جد پدری باقی است.

حدود اختیارات ولی قهری

بر اساس ماده 1183 قانون مدنی ولی در کلیه امور مربوط به اموال و دارایی و حقوق مالی مولی علیه خود نماینده قانونی او محسوب ‌‌می‌شود. البته ولی حق ندارد از‌‌‌‌‌‌‌ این حقی که قانون برای او قرار داده است سوءاستفاده نماید و اموال طفل را هدر کند بلکه همواره باید مصلحت طفل را در نظر بگیرد‌.

طفل بعد از رسیدن به سن بلوغ و زوال حجر حق فسخ یا ابطال اعمال حقوقی ولی را ندارد مگر‌‌‌‌‌‌‌ اینکه ثابت کند که اقدام ولی بر خلاف مصلحت او بوده است. به طور مثال ولی یک ماشین را ‌‌می‌فروشد‌‌‌‌‌‌‌ این معامله او صحیح است و مولی علیه بعد از بلوغ یا رفع حجر نمی‌تواند‌‌‌‌‌‌‌ این معامله را رد کند‌. اما اگر ثابت کند که‌‌‌‌‌‌‌ این معامله به ضرر او بوده و مصلحتش رعایت نشده ‌‌می‌تواند آن را برهم بزند.

البته علاوه بر امور مالی در مورد دختر باکره پدر و جد پدری نسبت به ازدواج او ولایت دارند و عهده دار تصمیم گیری برای ازدواج او هستند.‌‌‌‌‌‌‌ این موضوع فقط برای دختران باکره است.

برای کسب اطلاعات تکمیلی در خصوص اذن پدر برای ازدواج دختر کلیک کنید.

سقوط ولایت قهری

اصلی‌ترین مورد سقوط ولایت رسیدن فرزند به بلوغ است یعنی دختر به نه سال و پسر به پانزده سال برسد. رفع حجر نیز عامل بسیار مهمی است مثلا مجنون عقل خود را باز یابد.

با توجه به ماده 1182 قانون مدنی در صورت محجور شدن پدر و جد پدری یا یکی از آن‌ها ولایت او ساقط ‌‌می‌شود‌. البته به نظر برخی از حقوق دان‌‌‌ها محجور شدن ولی سبب سقوط ولایت نیست و فقط یک مانع است که ولایت را به حالت تعلیق در ‌‌می‌آورد‌. زیرا بعد از زوال حجر دوباره حق ولایت قهری پدر و جد پدری به او برگردانده ‌‌می‌شود.

عزل ولی قهری

قطعا ولی نسبت به مولی علیه خود امین محسوب ‌‌می‌شود و باید مانند یک امانتدار از اموال مولی علیه نگهداری کند. در صورتی که امین در امور مالی مصلحت را رعایت نکند به جرم خیانت در امانت محکوم ‌‌می‌شود و مجازات می‌گردد‌. حتی به دلیل‌‌‌‌‌‌‌ اینکه ولی است مجازات او تشدید می‌گردد.

برای آشنایی با جرم خیانت در امانت و مجازات آن کلیک فرمایید.

بر اساس ماده 1184 قانون مدنی در صورتی که اقدامات ولی سبب ضرر مولی علیه شود‌، دادگاه ولی را عزل ‌‌می‌کند‌. او از تصرف در اموال منع ‌‌می‌شود و برای اداره اموال و دارایی‌‌‌های مولی علیه شخصی به عنوان قیم تعیین می‌گردد تا عهده دار اداره اموال بشود.

این عزل باید به درخواست اقارب مولی علیه باشد اما به دلیل اهمیت مصلحت محجور بر اساس ماده 1185 قانون مدنی به مدعی العموم نیز‌‌‌‌‌‌‌ این حق داده شده است که در صورت مشاهده تخلف، درخواست عزل ولی و انتصاب قیم از حوزه قضایی را بنماید.

ضم امین در کنار ولی قهری

گاهی پیش ‌‌می‌آید که ولی دیگر قادر به اداره اموال مولی علیه نیست. بخش دوم ماده 1184‌‌‌‌‌‌‌ این موارد را مشخص کرده است‌. از جمله مواردی که ولی همچنان در جایگاه خود است و ‌‌می‌تواند تصمیم بگیرد ولی در کنار او شخصی به عنوان امین تعیین ‌‌می‌شود به شرح زیر است:

1/ عدم توانایی به دلیل بیماری یا پیری.

2/ غیبت یا در حبس بودن ولی.

در صورت وجود هر یک از موارد بالا اگر خود ولی شخصی را برای اداره امور تعیین نکند بر اساس ماده 1184 قانون مدنی دادگاه صالح ضم امین ‌‌می‌نماید‌. یعنی شخصی را ضمیمه ‌‌می‌کند تا کمک ولی باشد. در‌‌‌‌‌‌‌ این صورت تصمیمات ولی نافذ است فقط یک شخص به عنوان امین به او در اداره اموال کمک ‌‌می‌کند.

برای دریافت پاسخ سوالات خود و مشاوره حقوقی در مورد ولایت قهری پدر و جد پدری می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی وکیل دات کام استفاده نمایید. همچنین با عضو شدن در کانال تلگرام وکیل دات کام از جدیدترین مطالب حقوقی مطلع شوید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص ولی قهری، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون ولی قهری پاسخ دهند.

سوالات متداول