شرایط قیم شدن در ایران چیست (قیومیت بعد سن قانونی)

شرایط قیم شدن در ایران چیست ؟ می‌دانیم که شرط تصرف در امور مالی، داشتن اهلیت استیفا است. شخصی اهلیت استیفا دارد که عاقل، بالغ و رشید باشد. در صورت نداشتن هر یک از این شروط، شخص محجور نامیده می‌شود؛ به طوریکه نمی‌تواند در امور مالی خود تصرف کند. قانون برای حمایت از محجورین و جلوگیری از اتلاف و ضایع شدن حقوق آن‌ها، افرادی را تحت عنوان قیم برای رسیدگی به امور مالی آن‌ها منصوب می‌کند. در این مقاله به بررسی این مطلب می‌پردازیم که قیم کیست تحت چه شرایطی نصب می‌شود و چه وظایفی دارد؟

شرایط قیم شدن در ایران چیست؟

قیم سرپرست و حامی شخص محجور است؛ به طوری که اداره امور مالی او را بر عهده می‌گیرد و بر اساس وظایف خود و مطابق قوانین، به اموال محجور رسیدگی می‌کند. بر اساس قانون، ولی خاص محجور، صلاحیت و توانایی تصرف در امور مالی و غیر مالی او را دارد. در ماده ۱۱۹۴ ق.م آمده است که ولی خاص عبارت است از پدر، جد پدری و شخصی است که به عنوان وصی از طرف آن‌ها منصوب شده است. حال در صورت فوت پدر و جد پدری و عدم وصیت آن‌ها مبنی بر نصب شخص خاصی جهت رسیدگی به امور محجور، قانون به نصب قیم اقدام می‌کند.

اشخاص نیازمند قیم

بر اساس ماده ۱۲۱۸ ق.م، برای اشخاص ذیل قیم نصب می‌شود:

۱- کودکی که ولی و سرپرست خاص ندارد:

کودکی که پدر و جد پدری خود را از دست داده است و فردی نیز از جانب آن‌ها جهت اداره اموالش منصوب نشده است، نیازمند قیم است.

۲- شخص مجنون یا غیررشیدی که از زمان کودکی دیوانه و سفیه بوده است و ولی خاص هم ندارد:

فردی که علت جنون یا عدم رشد او مربوط به دوران کودکی اوست و ولی خاص خود را نیز از دست داده است جهت تصرف در امور مالی خود نیازمند قیم است.

۳- شخص مجنون یا غیررشیدی که از زمان کودکی دیوانه و سفیه نبوده است:

گاهی شخص ممکن است به علت بیماری یا حادثه‌ای دچار جنون یا عدم رشد شود که در این صورت نیز اهلیت استیفای او از بین می‌رود و قانون برای اداره امور مالی‌اش قیم نصب می‌کند.

شرایط نصب قیم | قیم کیست

نصب قیم به دقت بالا و حساسیت زیادی نیاز دارد و هر شخصی را نمی‌توان به عنوان قیم در نظر گرفت؛ زیرا امکان تصرف در اموال محجور به او داده می‌شود بنابراین قیم باید امانت‌دار، عاقل، بالغ و بصیر باشد. البته در قانون شروط دیگری نیز برای نصب قیم آمده است که عبارتند از:

۱- قیم مسلمان، باید مسلمان باشد:

بر اساس ماده ۱۱۹۲ ق.م، نمی‌توان برای شخص مسلمان،‌ ولی و قیم غیرمسلمان و کافر نصب کرد.

۲- قیم تحت ولایت و قیمومت نباشد:

شخصی که خود تحت سرپرستی و قیمومیت دیگری است،‌ محجور است و قطعا نمی‌تواند امور مالی شخص دیگر را به دست گیرد.

۳- قیم به جرم‌های اشاره شده در قانون محکوم نشده باشد:

بر اساس ماده ۱۲۳۱ ق.م، شخصی که با حکم قطعی به یکی از جرم‌های سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر محکوم شده باشد نیز نمی‌تواند قیم شخص دیگری شود.

۴- قیم عمل ورشکستگی خود را تصفیه کرده باشد:

چنانچه فرد ورشکسته شده باشد و هنوز عمل ورشکستگی خود را تصفیه نکرده باشد، صلاحیت قیمومیت ندارد.

۵- قیم به فساد اخلاقی معروف نباشد:

اگر شخصی به فساد اخلاقی و ناهنجاری‌های اجتماعی معروف باشد، شایستگی قیمومت خود را از دست داده است.

۶- قیم یا نزدیکان طبقه اول او مدعی نباشند:

چنانچه شخص یا نزدیکان طراز اول او دعوایی بر محجور داشته باشند، نمی‌توان او را به سمت قیم منصوب کرد.

اولویت نصب قیم

دادگاه پس از بررسی موارد فوق و پیدا کردن افراد واجد صلاحیت، نزدیک‌ترین فرد به محجور ( خویشاوندان درجه اول) را به عنوان قیم نصب می‌کند؛ چنانچه مادر شخص محجور تا زمانی که ازدواج مجدد نکرده است در اولویت انتخاب قرار دارد؛ سپس با ازدواج دوباره، مجددا صلاحیت وی توسط دادگاه بررسی می‌شود. مثال دیگری که در این رابطه قابل ذکر است محجور شدن زن است که در این صورت صلاحیت شوهر او به عنوان اولین انتخاب دادگاه جهت قیمومت بررسی می‌شود.

برای آشنایی با قوانین مربوط به نصب قیم کلیک کنید.

وظایف قیم | قیم کیست

قانون وظایف اصلی شخص قیم را برای وی مشخص کرده است که شامل موارد زیر می‌شود:

۱- مراقبت از محجور و نمایندگی قانونی او در همه امور مالی او.

۲- تهیه صورت کلی و جامعی از تمام دارائی مولی علیه و ارائه یک نسخه از آن با امضای خود به دادستان حوزه سکونت مولی علیه.

۳- تعیین هزینه مورد نیاز سالانه مولی علیه و هزینه نگهداری و اداره اموال او.

۴- پرداخت خسارتی که به علت تقصیر و کوتاهی او به اموال محجور وارد شده است.

۵- عدم معامله اموال مولی علیه با اموال خود.

۶- عدم فروش، رهن و معامله اموال غیرمنقول مولی علیه که در صورت انجام آن‌ها، وی مدیون شود؛ مگر با در نظر گرفتن مصلحت مولی علیه و مطابق تصویب مدعی العموم. در این باره هدف به سختی نیفتادن و عدم ضرر و زیان مولی علیه است؛ همچنین قیم نمی‌تواند برای مولی علیه بدون نیاز و ضرورت قرضی بگیرد، مگر اینکه مدعی العموم اجازه دهد.

۷- دعواهایی که علیه مولی علیه مطرح است نباید با صلح فیصله یابد مگر اینکه مدعی العموم اجازه آن را بدهد.

۸- قیم می‌تواند جهت قیمومت، اجرت و دستمزد طلب کند. اجرت قیم بر اساس کار او،‌ مقدار کار ایجاد شده توسط قیمومت، ‌محل اقامت قیم و میزان درآمد مولی علیه تعیین می‌شود.

نظارت بر قیم

۱- گاهی به علت وجود دلایل موجهی، دادستان می‌تواند در دادگاه درخواست دهد که قیم در ازای اداره اموال مولی علیه، تضمیناتی ارائه دهد. نوع تضمین را دادگاه مشخص می‌کند. در صورتی که قیم تضمین تعیین شده را ارائه ندهد از سمت قیمومت عزل می‌شود.

۲- قیم موظف است که سالانه حداقل یک بار حساب تصدی مسئولیت به عهده گرفته را به مدعی العموم یا نماینده او ارائه دهد. چنانچه از تاریخ مطالبه مدعی العموم یک ماه بگذرد و گزارشی ارائه نشود، قیم به درخواست مدعی ‌العموم عزل می‌شود.

۳- پس از بر طرف شدن حجر مولی علیه به علت کبر، رشد و… قیم موظف است که حساب زمان تصدی خود را به او ارائه دهد. اگر قبل از رفع حجر مولی علیه قیمومت قیم پایان یابد،‌ قیم موظف است گزارش زمان تصدی خود را به قیم بعدی بدهد.

۴- مدعی العموم می‌تواند نظارت بر عملکرد قیم را به طور کلی یا بعضا بر عهده اشخاص مورد اطمینان یا هیات یا موسسه‌ای قرار دهد. اشخاص، هیات یا موسسه تعیین شده، در صورت کوتاهی و تقصیر یا خیانت، مسئول خسارت و زیان وارد شده بر اموال مولی علیه هستند.

در چه شرایطی دیگر قیم نیست؟

۱- مشخص شود که قیم امانت دار خوبی نیست.

۲- قیم جنایت کند یا مرتکب یکی از جرایم سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، اختلاس و… شده باشد.

۳- چنانچه قیم به دلایل دیگری به جز دلایل اشاره شده، به حبس محکوم شود و دیگر نتواند به امور مالی موله علیه رسیدگی کند.

۴- قیم ورشکسته شود.

۵- مشخص شود که قیم لیاقت یا توانایی اداره اموال مولی علیه را ندارد.

۶- قیم دیوانه شود یا شرط رشد را از دست دهد.

۷- چنانچه قیم به دلیل امور مربوط به اموال مولی علیه یا جرم و جنایت نسبت به او تحت تعقیب مدعی العموم باشد، قیم دیگری برای اداره اموال مولی علیه توسط محکمه تعیین خواهد شد.

۸- اگر قیم زن بی‌شوهری باشد ( حتی مادر طفل)، در صورت ازدواج مجدد باید مراتب را تا حداکثر یک ماه پس از انعقاد عقد نکاح به دادستان محل اقامت خود اطلاع دهد. دادستان یا نماینده او با بررسی شرایط جدید، درخواست قیم دیگری می‌کند یا ناظری بر عملکرد قیم نصب می‌کند.

۹- چنانچه قیم در زمان مشخص شده ازدواج خود را اطلاع ندهد، مدعی العموم می‌تواند او را عزل کند.

برای آشنایی با چگونگی استعفای قیم کلیک کنید.

عزل به تقاضای مدعی العموم

۱- قیم عمدا مالی را که تعلق به مولی علیه داشته است جزو دارایی او محسوب نکند.

۲- عدم ارائه تضمین در زمان مشخص.

۳- عدم ارائه حساب تصدی تا یک ماه پس از درخواست مدعی العموم.

برای آشنایی با روش های عزل قیم کلیک کنید.

چه زمانی مولی علیه از قیمومت خارج می‌شود ؟

۱- زمانی که محجور به علت کبر، رشد و… از حجر خارج شود.

۲- زمانی که مولی علیه یا هر شخص ذی نفعی خروج از قیمومت را درخواست کند.

قیومیت بعد از سن قانونی به چه صورت است؟

قیومیت بعد از سن قانونی یعنی 18 سال به پایان می رسد. مگر ان که فرد نتواند بعد از این سن هنوز بد را از خوب تشخیص دهد . بنابراین با حکم دادگاه برای جلوگیری از هر نوع سوء استفاده مالی همچنان تحت قیومیت باقی می ماند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قیم کیست، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون قیم کیست پاسخ دهند.