مسئولیت فعل غیر
آیا می‌دانید مسئولیت ناشی از فعل غیر به چه معناست و در چه مواردی کاربرد دارد؟ طبق قاعده هر شخصی مسئول رفتار خود بوده و نباید به علت فعل یا ترک فعل دیگران مسئول به شمار آید، لکن این قاعده در مواردی تخصیص خورده و قانون گذار به دلایلی خاص، شخص را مسئول زیان به وجود آمده از فعل دیگری قرار داده است. در ادامه به بررسی مسئولیت ناشی از فعل غیر و هم چنین بررسی مطالب مربوط به آن می‌پردازیم.
دلایل به وجود آمدن مسئولیت ناشی از فعل غیر
الف – قانونگذار با این کار خواسته از زیان دیده حمایت کرده و زیان تا حد ممکن در عمل بدون جبران باقی نماند، یعنی در مواردی که غالباً فاعل زیان توان مالی جبران خسارت را ندارد شخص دیگری که معمولاً مال‌دار است مسئول به شمار آید.
ب – قانونگذار مسئولیت را به عنوان ابزاری برای تشویق اشخاص به انجام دادن تکلیف احتیاط و مراقبت و نظارت به کار برده است، برای مثال در مواردی که فاعل زیان تحت نظارت و مراقبت دیگری اقدام میکند، اگر ناظر مسئول خسارت ناشی از رفتار فاعل زیان به شمار آید به صورت طبیعی در انجام دادن وظیفه‌اش دقت بیشتری میکند و از بروز حادثه تا حد امکان جلوگیری به عمل می‌آورد.
مسئولیت ناشی از فعل غیر در نظام حقوقی ایران
در نظام حقوقی ایران می‌توان عناوینی از مسئولیت ناشی از فعل غیر را نام برد که در واقع مسئولیت ناشی از فعل غیر نیست اما چون مباشر خسارت شخص دیگری می‌باشد در ظاهر به نظر می‌رسد مسئولیت ناشی از فعل غیر است.
ممکن است برخی مصادیق مانند مسئولیت سرپرست صغیر و مجنون در واقع مسئولیت خاص و ناشی از فعل غیر نباشد؛ لکن در این موارد به هر حال مقررات خاصی وجود داشته و از این رو این مسئولیت‌ها خاص تلقی می‌شوند.
البته درباره دولت به عنوان یک شخص حقوقی اگر طبق نظریه رکن و یا نمایندگی ارگانیک عمل شود دیگر نمی‌توان مسئولیت دولت برای جبران خسارت به وجود آمده از خطای کارمندان را مسئولیت ناشی از فعل غیر دانست؛ به دلیل این که طبق این نظریه، کارمندان دولت اندام‌های آن محسوب شده و اگر خطایی رخ دهد در واقع این دولت است که مرتکب خطا شده است.
مهم ترین مسئولیت‌های ناشی از فعل غیر
1 – مسئولیت کارفرما نسبت به خسارات ناشی از فعل کارگران
مسئولیت کارفرما در قبال خسارت ناشی از فعل یا ترک فعل کارگران را به دو بخش می‌توان تقسیم کرد.
گاهی خسارت به خود کارگران وارد می‌شود و گاه به اشخاص ثالث آسیب می‌رسد. بر طبق قانون تامین اجتماعی، کارگران باید در قبال حوادث و بیماری‌ها بیمه شوند و کارفرما باید به این تکلیف عمل نماید و بیمه نکردن کارگر سبب رفع مسئولیت سازمان تامین اجتماعی برای جبران ضرر‌های وارد به کارگران به علت حوادث ناشی از کار نخواهد بود.
اما درباره خساراتی که به اشخاص ثالث می‌رسد طبق ماده ۱۲ قانون مسئولیت مدنی، کارفرمایانی که مشمول قانون کارند مسئول جبران خساراتی هستند که از طرف کارکنان اداری و یا کارگران آن در حین انجام کار یا به مناسبت آن وارد گشته، مگر این که محرز شود تمام احتیاط‌هایی که اوضاع و احوال قضیه ایجاب نموده، رعیت شده یا این که اگر احتیاط‌های مزبور رعایت می‌شده باز هم زیان وارد می‌شده است. کارفرما حق دارد به وارد کننده خسارت در صورتی که مطابق قانون مسئول باشد رجوع کند.
2 – مسئولیت دولت و موسسات عمومی
طبق ماده ۱۱ قانون مسئولیت مدنی کارمندان دولت و شهرداری‌ها و موسسات وابسته به آن‌ها که حین انجام وظیفه عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی، به اشخاص خسارت بزنند شخصاً مسئول جبران خسارت وارده می‌باشند، ولی هرگاه خسارات وارده مستند به عمل آنان نباشد و به علت نقص وسایل ادارات و موسسات مزبور ایجاد گردد، در این صورت جبران خسارت بر عهده اداره یا موسسه مربوطه قرار می‌گیرد؛ ولی در مورد اعمال حاکمیت دولت، هر گاه اقداماتی که بر حسب ضرورت و برای تامین منافع اجتماعی، طبق قانون به عمل بیاید و موجب ضرر دیگری بشود، پرداخت خسارت منتفی است.
3 – مسئولیت سرپرست نسبت به فعل صغیر و مجنون
طبق ماده ۷ قانون مسئولیت مدنی کسی که نگهداری یا مواظبت مجنون یا صغیر، به موجب قانون یا قرارداد، بر عهده‌اش قرار گرفته در صورت تقصیر در نگهداری یا مراقبت، مسئول جبران زیان وارده از ناحیه مجنون یا صغیر می‌باشد و در صورتی که استطاعت جبران تمام یا قسمتی از زیان وارده را نداشته باشد، از مال مجنون یا صغیر، زیان جبران انجام می‌پذیرد و در هر صورت جبران زیان باید به نحوی انجام شود که موجب عسرت و تنگدستی جبران کننده زیان نشود.
4 – مسئولیت متصدی حمل و نقل نسبت به فعل دیگران
طبق ماده ۳۸۸ قانون تجارت متصدی حمل و نقل مسئول حوادثی می‌باشد که برای اموال حمل شده در مدت حمل و نقل ایجاد می‌شود. اگر از فردی خواسته شود که کالایی را حمل کند و به آن آسیبی برسد حود فرد مسئول است و این مسئولیت مستقیم است. اما اگر این فرد شخص دیگری را مامور حمل نماید و کالا آسیب ببیند آمر باز هم مسئول است اما حق رجوع به حمل کننده‌ای که زیان را وارد آورده دارد.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مسئولیت فعل غیر، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون مسئولیت فعل غیر پاسخ دهند.
