برگشت زدن چک در چه زمان و طی چه مراحلی امکان پذیر است؟

ممکن است وقتی برای دریافت وجه چک به بانک مراجعه کردید؛ در حساب صادرکننده موجودی کافی نباشد. در این شرایط گام اول اطلاع دادن به صادرکننده چک است. شاید صادرکننده به دلیلی، مثلاً فراموشی در موعد مقرر حسابش را پر نکرده باشد. با مطلع کردن صادر کننده، این احتمال که به وعده‌اش عمل کند؛ وجود دارد. در غیر این‌صورت دارنده‌ چک می‌تواند چک را برگشت‌ بزند. چکی که به هر دلیلی وصول نشود چک برگشتی نام دارد. در ادامه با برگشت زدن چک و آثار قانونی آن آشنا خواهیم شد. برای دریافت پاسخ سوالات خود از خدمات وکیل کار استفاده بفرمایید.

برگشت زدن چک یعنی چه ؟

درصورتی‌که توصیه‌های بانک و دارنده چک افاقه نکرد و صادر‌کننده چک به وعده خود عمل نکند، مرحله بعد برگشت زدن چک است. برگشت زدن چک برای سابقه بانکی صادرکننده آن مشکلات جدی به وجود می‌آورد و موجب می‌شود در آینده، صاحب چک از کشیدن چک بی‌محل یا بی‌توجهی به قول و قرارش خودداری کند. برای آشنایی بیشتر با ماهیت این سند، مقاله چک چیست را بخوانید.

مراحل برگشت زدن چک

گام اول صدور گواهی عدم پرداخت وجه چک است. این گواهی توسط بانک صادر می‌شود. بدون گواهی عدم پرداخت، امکان مراجعه به دادسرا یا دادگاه را نخواهید داشت. نکته مهم آنکه تنها در صورتی دستور اجرایی صادر می‌شود که بانک گواهی دهد امضای چک با نمونه امضای صادرکننده آن، مطابقت کامل دارد.

هرگاه وجه چک درموعد مقرر خود پرداخت نشده باشد، بانک موظف است تا مشخصات چک، هویت و نشانی کامل صادرکننده را همراه ذکر علت یا علل عدم پرداخت وجه، در برگه مخصوصی آورده، آن را امضاء و مهر کرده و به دارنده چک تسلیم کند. درصورتی که موجودی حساب صادر کننده کمتر از رقم چک بود؛ دارنده چک می تواند از بانک درخواست کند تا موجودی حساب را به او بدهند. و برای باقی مانده مبلغ گواهی عدم پرداخت صادر کنند.

مرحله بعد ثبت اطلاعات چک در سامانه چک‌های برگشتی بانک مرکزی است. که پس‌ازآن می‌بایست کد رهگیری دریافتی از این سامانه بر روی گواهی‌نامه عدم پرداخت درج شود. در مرحله سوم دارنده چک با در دست داشتن مدارک هویتی خود، لاشه چک، گواهی عدم پرداخت آن‌، که کد رهگیری بر روی آن درج‌شده و همچنین فتوکپی برابر اصل چک، به مرکز قضایی ذی‌صلاح مراجعه کنید.

دو روش پیگیری قضایی

در این مرحله شما دو راه دارید. روش سنتی یعنی مراجعه به دادگستری و ثبت‌اسناد و یا مراجعه به یکی از دفترهای خدمات الکترونیک قوه قضایی و ثبت شکایت جهت وصول وجه چک. بررسی چک و صدور حکم اجراییه توسط قاضی معمولاً 48 ساعت طول می‌کشد.

این اجراییه به بدهکار ابلاغ می‌شود. شخص بدهکار موظف است طی ده روز از زمان ابلاغ چک وجه چک را پرداخت یا تعیین تکلیف کند. درغیراین صورت در عملیات اجرایی اموال بدهکار، اعم از ملک و خودرو و وجه نقد در حساب‌های بانکی، از محل اموال شناسایی شده، و وجه چک وصول می‌شود. توجه داشته باشید، زمان برگشت چک برای دعوی حقوقی و کیفری حائز اهمیت است.

هزینه برگشت زدن چک

باید بدانید، برگشت‌زدن چک در مراحل مختلف خود هزینه‌هایی دارد. در ابتدا شعب بانک برای صدور گواهی عدم پرداخت هزینه کمی دریافت می‌کنند. پس‌ازآن دفاتر خدمات الکترونیک هزینه دریافت می‌کنند. البته با توجه به شرایطی رقم مبلغ متغیر است. مثلاً اینکه سابقاً در سامانه ثنا قوه قضاییه ثبت‌نام کرده باشید یا خیر.

درروش سنتی، یعنی ثبت و درخواست صدور حکم اجرائیه در دفاتر ثبت در ابتدا مبلغی گرفته نمی‌شود. هرچند مطابق روال محاکم قضایی ابتدا باید هزینه دادرسی واریز شود و پس‌ازآن رسیدگی انجام شود. البته بعد از صدور حکم قاضی فرد محکوم‌شده باید مبلغ را بپردازد.

برگشت زدن چک در قانون جدید

در قانون جدید چک، جهت صدور مستقیم اجراییه برای چک‌های جدید که بی‌محل صادرشده‌اند؛ دیگر نیازی به مطرح‌شدن دعوا در محاکم دادگستری نیست. شما صرفاً باید اصل چک و گواهی عدم پرداخت را به دفترهای خدمات الکترونیک قوه قضاییه برسانید.

نکته مهم آن‌که روش‌های قدیمی تا مدتی بعد از ابلاغ قانون جدید هنوز برقرار خواهد بود. تا به‌طور کامل چک جدید جایگزین چک‌های قدیمی و این روش جدید کاملاً شناخته شود. برای آشنایی بیشتر قوانین مربوط به سایر اسناد تجاری کلیک کنید.

مهلت مجاز برگشت زدن چک

مهلت دارنده چک برای برگشت‌زدن چک بی‌محل ازنظر قانونی 6 ماه است. اما برابر توصیه مشاوران حقوقی بهتر است فرد دارنده چک بلامحل زمان خود را حداکثر 2 ماه در نظر بگیرد و سریعاً وارد عمل شود. می‌شود تا 6 ماه وقت داد و برگشت‌زدن را به تأخیر انداخت ولی این‌زمانی است که همه اقدامات قانونی و نامه‌نگاری‌ها انجام‌شده باشد.

اگر بعد از 6 ماه از تاریخ عدم وصول چک، آن را برگشت نزنیم چک همچنان اعتبار دارد. با برگشت‌نزدن چک در فرصت 6 ماهه روند دریافت و وصول چک سخت‌تر می‌شود. بعد از گذشت این مدت امکان شکایت کیفری وجود نخواهد داشت. برای وصول چک، باید شکایت حقوقی مطرح کرد و این به معنی گذراندن یک پروسه زمان‌بر و طولانی است. در پروسه کیفری حکم جلب صادر می‌شود و برای چک‌های روز حکم کیفری می‌دهند ولی برای چک‌های موعد دار، احکام حقوقی می‌شود. برای وصول چک برگشتی خود کلیک کنید.

مجازات چک برگشت خورده

صدور چک بلامحل یا همان چک برگشتی از مصادیق برهم زدن نظم عمومی است. ازآنجاکه اعمالی که خلاف نظم عمومی باشند عمل مجرمانه محسوب می‌شوند لذا صدور چک بلامحل هم عملی مجرمانه است. یک چک برگشتی با توجه به مبلغ آن می‌تواند 6 ماه تا 2 سال مجازات حبس به همراه داشته باشد و در مواردی قاضی حکم می‌دهد که تا زمان مشخصی فرد حق استفاده از دسته‌چک را نداشته باشد.

توجه داشته باشید مجرمانه تلقی شدن صدور چک بی‌محل و همچنین مجازاتی که برای آن در نظر گرفته می‌شود صرفاً شامل حال صادرکننده چک می‌شود. بنابراین اگر کسی چکی را ظهر نویسی کرده باشد و یا چک را به دیگری انتقال داده باشد شامل این مجازات نخواهد شد.  

چک‌هایی که حقوقی محسوب می‌شوند

در چهار حالت چک را می‌توان تنها ازنظر حقوقی پیگیری کرد. اولین چک، چک ضمانتی است. یعنی زمانی که شخصی تنها به دلیل تضمین معامله یا تعهد چکی را صادر کند. این چک قابلیت پیگیری کیفری ندارد. دومین چک، چک سفید امضا است. یعنی چکی که بدون قید مبلغ، تاریخ و اسم دارنده کشیده شده است. چک سوم، چک وابسته به‌شرط خاص است. فرض کنید یک خریدار مبلغ معامله را به‌صورت یک فقره چک صادر می‌کند و به فروشنده می‌دهد. البته شرط می‌کند تنها بعد از انتقال سند در محضر، طلبکار حق وصول چک را دارد.

چهارمین مورد، همان‌طور که پیش‌تر گفته شد زمانی است که دارنده چک برای نقد کردن چک تا ۶ ماه از تاریخ سررسید چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند. البته در این مرحله فقط صادرکننده قابل‌تعقیب و مجازات کیفری نیست. این یعنی دارنده چک می‌تواند تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده را داشته باشد.

جلوگیری از برگشت خوردن چک 

اگر شما صادرکننده چک هستید و به عبارتی در نقطه مقابل ماجرا قرار دارید بهتر است برای جلوگیری از برگشت‌خوردن چک و مشکل‌دار‌شدن ازلحاظ قانونی ابتدا با نحوه برگشت‌زدن چک و حداقل زمانی که فرد صادرکننده چک دارد به‌خوبی آشنا شوید.

اگر برای شما به‌عنوان صادرکننده چک، حکم عدم پرداخت صادر شود بازهم تا ده روز این شانس را دارید وجه چک را پرداخت کرده و خود را از این دردسر نجات دهید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص برگشت زدن چک، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون برگشت زدن چک پاسخ دهند.

سوالات متداول