اموال یا ماترک متوفی پس از آنکه بدهی‌های وی مانند مهریه یا طلب‌های معمول، تسویه شد میان وراث تقسیم می‌شود. نحوه تقسیم ارث میان وراث توسط قانون مدنی تعیین می‌شود. در ایران علاوه بر نحوه تقسیم ارث تعیین وراث متوفی نیز توسط قانون مشخص شده است. همه ما در اطراف خود به وفور دیده‌ایم وقتی شخصی فوت می‌کند اموال وی به فرزندان و همسر و پدر و مادرش به ارث می‌رسد. اما در شرایطی نیز ممکن است برادران و خواهران از یکدیگر ارث ببرند. در ادامه مقاله به توضیح مختصر شرایط ارث بردن از خواهر می‌پردازیم. برای اطلاع از نحوه انحصار وراثت کلیک کنید.
چه زمانی از خواهر ارث می‌بریم ؟
هنگامی که در طبقه اول وراث متوفی کسی وجود نداشته باشد در این صورت اموال وی به افراد حاضر در طبقه دوم می‌رسد. این افراد شامل جد، جده و برادر و خواهر می‌شوند. قانون مدنی برای سازمان دهی به نحوه تقسیم ارث بستگان متوفی را در سه دسته طبقه بندی می‌کند. هر طبقه را به سه درجه تقسیم می‌کند. طبقه اول وراث را پدر، مادر، اولاد و نوه‌ها تشکیل می‌دهند. در طبقه بعدی اجداد ، خواهران ، برادران و فرزندان آن‌ها قرار می‌گیرند. سومین طبقه نیز متشکل از عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها است.
بر اساس همین قانون تا زمانی که وراث طبقه اول حاضر باشند ارث به باقی طبقات نمی‌رسد. قانون مدنی در ماده 863 می‌گوید: « وراث طبقه بعد، وقتی ارث می‌برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد». بنابراین اولین شرط ارث بردن از خواهر این است که هنگام فوت او در طبقه اول وراث کسی حاضر نباشد. در این صورت اگر در طبقه دوم وراث تنها یک نفر از اجداد یا اخوه (خواهران و برادران) حاضر باشند باقی ماترک اموال متوفی به او خواهد رسید.
ماده 862 قانون مدنی
قانون مدنی در ماده 862 خود طبقات ارث و درجات آن را به این صورت تقسیم بندی می‌کند:
«طبقه اول: پدر و مادر، اولاد و اولاد اولاد (نوه). درجه اول: پدر و مادر و اولاد متوفی، درجه دوم: اولاد اولاد (نوه‌ها)، درجه سوم: اولاد اولاد اولاد (نبیره‌ها). طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها. درجه اول: جد (پدر پدر و پدر مادر) و جده (مادر پدر و مادر مادر) و برادر و خواهر، درجه دوم: پدر جد و مادر جد و پدر جده و مادر جده و فرزندان برادر و خواهر. طبقه سوم: عمات (عمه) و عمام (عمو) و اخوان (دایی) و خالات (خاله) و اولاد آن‌ها. 1- عمو و عمه و خاله و دایی (درجه اول) و اولاد آن‌ها (درجه دوم)؛ 2- عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن‌ها (درجه دوم)»
تفاوت تقسیم ارث خواهر مجرد و متاهل
هنگامی که یک خانم مجرد فوت کند طبیعتاً اموال وی میان وراث موجود در طبقات نامبرده در قانون مدنی تقسیم می‌شود. اما در حالتی که یک خانم متاهل فوت کند، علاوه بر طبقات ارث، همسر وی نیز ارث خواهد برد. دو فرض به وجود می‌آید که در آن‌ها میزان سهم‌الارث زوج متغیر است. در فرض اول اگر زوجین صاحب فرزند باشند سهم‌الارث زوج یک چهارم از اموال همسرش است. دومین فرض اگر زوجین فرزندی نداشته باشند یک دوم از اموال زوجه به زوج می‌رسد.
البته باید به این نکته توجه داشت که شرط ارث بردن زوجین از یکدیگر ازدواج دائم است. بنابراین در صورت ازدواج موقت زوج از زوجه ارثی نمی‌برد. نکته دوم این است که برخلاف سیستم قانونی در طبقه بندی وراث که با حضور افراد در طبقات بالا تر افراد طبقه پایین ارث نمی‌برند، سهم الارث زوج مبتنی بر نبود وراث در طبقات دیگر نیست. به عبارتی در صورت وجود هریک از اشخاص در طبقات مختلف ارث، زوج از همسرش ارث میبرد. و در صورت نبود هیچ فردی در این طبقات تمام اموال متوفی به زوج می‌رسد. بنابراین سهم‌الارث زوج تنها در مقابله با وجود یا نبود فرزند متغیر است و نه فرد دیگری.
خواهر ابوینی، ابی و امی به چه معناست ؟
خواهران و برادرانی که هم از مادر و هم از پدری مشترک هستند را ابوینی می‌نامند. در مقابل خواهران و برادرانی که تنها از جانب مادر مشترک باشند را امی می‌گویند. اگر تنها از جانب پدر مشترک باشند را اخوه (خواهران و برادران) ابی می‌نامند. تفاوت این خواهران و برادران در زمان تقسیم ارث می‌باشد. وقتی در تقسیم ارث نوبت به خواهران و برادران متوفی برسد نحوه تقسیم نسبت سهم‌الارث اخوه ابوینی با ابی و با امی متفاوت است.
ارث بردن از خواهر ابوینی، امی و ابی
وقتی یک خانم فوت کند ممکن است در طبقه اولیه وارثان وی کسی حاضر و زنده نباشد. بنابراین ارث به طبقه دوم از جمله خواهران و برادرنش خواهد رسید. ممکن است در طبقه دوم وارثان تنها یک نفر باقی مانده باشد. مثلا فقط یک خواهر یا فقط یک برادر ابوینی داشته باشد تمام ارث به او می‌رسد. حال اگر چند خواهر یا چند برادر ابوینی داشته باشد اموال وی به تساوی میان خواهران و یا برادران تقسیم می‌شود. در حالت سوم اگر هم برادر و هم خواهر ابوینی داشته باشد آن‌گاه تقسیم ماترک متوفی با قاعده دو به یک انجام می‌شود. به این معنا که برادران دو برابر خواهران ارث می‌برند.
نکته مهم این است که در صورت وجود اخوه ابوینی، اخوه ابی – برادر و خواهر مشترک از یک پدر – ارث نمی‌برند. بنابراین اخوه ابی تنها در حالتی از خواهرشان ارث می‌برند که اخوه ابوینی حاضر نباشند. در این حالت سهم‌الارث اخوه ابوینی به اخوه ابی می‌رسد. لذا ساز و کار تقسیم ارث میان اخوه ابی نیز مانند تقسیم ارث اخوه ابوینی است. بنابراین در اینجا نیز به برادران دو برابر خواهران ارث تعلق می‌گیرد.
اخوه ابوینی و اخوه ابی نمی‌توانند اخوه امی را از دریافت ارث از خواهر محروم نمایند. هنگام تقسیم ارث میان اخوه امی – خواهر و برادر مشترک از یک مادر – قاعده دو به یک اعمال نمی‌گردد. سهم‌الارث اخوه امی به صورت مساوی میان آن‌ها تقسیم می‌شود.
نحوه تعیین سهم‌الارث اخوه امی
در حالتی که متوفی هم اخوه امی داشته باشد و هم اخوه ابوینی یا ابی در این حالت دو فرض به وجود می‌آید. اولین فرض این است که خواهر یا برادر امی فقط یک نفر باشد. در این حالت سهم‌الارث وی یک ششم از ماترک خواهرش می‌باشد. و مابقی اموال خواهر فوت شده با شرایطی که بیان شد میان اخوه ابوینی یا ابی تقسیم می‌شود. در فرض دوم اخوه امی چند نفرند. در این حالت سهم الارث همه آن‌ها در مجموع یک سوم از اموال خواهر فوت شده است. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم میان آن‌ها به طور مساوی تقسیم می‌گردد.
سؤالات متداول
در چه شرایطی از خواهر ارث می‌بریم ؟
ارث بردن از خواهر زمانی اتفاق می‌افتد در طبقه اول ارث کسی حاضر و زنده نباشد. که در این صورت اموال متوفی به پدربزرگ، مادربزرگ و خواهر و برادرش و فرزندان آن‌ها می‌رسد.
منظور از برادر و خواهر ابوینی و ابی و امی چیست ؟
به برادر یا خواهری که هم از مادر و هم از پدر مشترک‌اند ابوینی می‌گویند. و به خواهر و برادری که از پدر مشترک باشند ابی می‌گویند. همچنین خواهر و برادری که تنها از طرف مادر مشترک باشند به آن‌ها امی می‌گویند.
