حکم ورشکستگی

حکم ورشکستگی در چه مواردی صادر می‌گردد؟ ورشکستگی صرفاً برای تاجران و شرکت‌های تجاری رخ می‌دهد. اگر افراد عادی یا حتی کسبه از پرداخت دیون مالی خود ناتوان شوند نمی‌توانند درخواست صدور حکم ورشکستگی کنند. افراد عادی جهت اثبات ناتوانی مالی خود باید به دادگاه حقوقی تقاضای اعسار کنند. اعسار یک نهاد حقوقی است برای افراد عادی جامعه که تاجر نیستند. هنگامی‌که برای دادگاه ناتوانی مالی این افراد اثبات شد دیون این افراد طبق حکم دادگاه قسط‌بندی می‌شوند. حال باید پرسید اگر تاجری ورشکسته شود کدام دادگاه صلاحیت بررسی مسئله و صدور حکم ورشکستگی را دارد ؟

حکم ورشکستگی

حکم ورشکستگی توسط چه مرجعی صادر می‌شود ؟ مطابق قانون رسیدگی به امور ورشکستگی عادی و صدور حکم در خصوص آن باید توسط دادگاه حقوقی محل اقامت تاجر انجام پذیرد. قانون تجارت در ماده 413 می‌گوید: « تاجر باید در ظرف سه روز از تاریخ وقفه که در تأدیه قروض یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمه‌ بدایت محل اقامت خود اظهار نموده صورت‌ حساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر محکمه مزبوره تسلیم نماید.»

در صورتی که تاجر یک شخص حقیقی باشد باید برای اعلام ورشکستگی به دادگاه حقوقی محل اقامت خود مراجعه نماید. اگر تاجر یک شخص حقوقی باشد یعنی یک شرکت تجاری باشد برای اعلام ورشکستگی باید به آن دادگاه حقوقی مراجعه کند که مرکز اصلی شرکت در آنجا واقع‌شده است. مثلاً تصور کنید یک شرکت در شهرهای مختلف شعب متفاوت دارد اما هسته اصلی آن در منطقه 8 شهر تهران است. این شرکت برای اعلام ورشکستگی باید به دادگاه حقوقی واقع در منطقه 8 شهر تهران مراجعه کرد. حال اگر مقر اصلی شرکت تجاری در ایران نباشد و شرکت فقط یک شعبه در شهر اصفهان داشته باشد چه می‌شود؟ در این صورت دادگاه صالح، دادگاه حقوقی شهر اصفهان است.

رویه دادگاه در رسیدگی به ورشکستگی و صدور حکم

نحوه رسیدگی به موضوع ورشکستگی و صدور حکم در مورد آن در قانون آیین دادرسی مدنی به صورت کامل توضیح داده‌شده است. این قانون در ماده 64 تشریح می‌کند، پس از آن‌که خواهان دادخواست ورشکستگی را به دادگاه تحویل می‌دهد مدیر دفتر موظف است دادخواست و ضمایم آن را بررسی کند. مدیر دفتر در صورت ناقص بودن دادخواست، رفع نقص می‌کند. در صورت کامل بودن آن موظف است بلافاصله یک نسخه از دادخواست و ضمایم آن به اضافه درج تاریخ روز و ساعت جلسه دادگاه را برای خوانده بفرستند.

نکته مهم در تعیین تاریخ روز جلسه دادرسی این است که باید توجه داشت فاصله ابلاغ دادخواست به خوانده تا تاریخ روز دادرسی از 5 روز کمتر نباشد. در صورتی که محل سکونت یکی از طرفین خارج از ایران باشد فاصله بین ابلاغ تا روز دادرسی نباید کمتر از دو ماه باشد.

برای آشنایی با روند اجرای حکم ورشکستگی کلیک کنید.

اختیارات قاضی پیش از صدور حکم ورشکستگی

قبل از آنکه حکم ورشکستگی صادر شود دادگاه موظف است از وضعیت تاجر به‌طور کامل اطلاع پیدا کند. کسب این اطلاعات می‌تواند راسا توسط قاضی یا مدیر تصفیه و یا مدیر دفتر انجام شود. درنهایت باید بتوانند به این پرسش که آیا تاجر اکنون توانایی انجام ادامه فعالیت تجاری را دارد یا خیر؟ پاسخ دهند.

قاضی پرونده ورشکستگی مختار است؛ در صورتی که تشخیص دهد همچنان امیدی به ادامه فعالیت تجاری ورشکسته وجود دارد پیش از صدور حکم ورشکستگی و توقف اموال تاجر، هیئت طلبکاران ورشکسته را دعوت نماید تا با مشورت هم قرارداد ارفاقی منعقد سازند. اگر طلبکاران به انعقاد قرارداد ارفاقی رضایت دهند و تاجر بازهم نتواند در تاریخ مقرر دیون خود را بپردازد دادگاه این بار حکم ورشکستگی تاجر را صادر می‌کند.

درصورتی که طلبکاران ورشکسته راضی باشند دادگاه می‌تواند بدون صدور حکم ورشکستگی بخشی از اموال تاجر ورشکسته را بفروشد و طلب طلبکاران را بپردازد. قاضی پرونده قبل از اثبات ورشکستگی می‌تواند تاجری که در جلسه دادرسی حاضر نشده را بازداشت کند و حتی اموال وی را توقیف نماید. طبیعتاً پس از اثبات عدم ورشکستگی تاجر ممنوعیت و توقیف اموال تاجر از بین می‌رود.

چه افرادی می‌توانند تقاضای ورشکستگی دهند ؟

درخواست ورشکستگی توسط برخی از طلبکاران یا از جانب خود تاجر به دادگاه اظهار می‌شود و یا از جانب دادستان به اصلاح مدعی‌العموم در محاکم حقوقی مطرح شود. اگر تاجر بخواهد به دادگاه اظهار ورشکستگی کند موظف است طی سه روز بعد از توقف در فعالیت تجاری و عدم پرداخت دیون این اقدام را انجام دهد و اگر بعد از این مهلت قانونی اعلام ورشکستگی کند ممکن است ورشکسته به تقصیر شناخته شود. در صورتی که طلبکاران ادعای ورشکستگی تاجر را داشته باشند باید مستند و با دلیل ورشکستگی تاجر را به دادگاه اثبات کنند در غیر این صورت محکوم به بی‌حقی می‌شوند. در صورتی که ورشکستگی تاجر برای دادگاه محرز گردد قاضی حکم ورشکستگی را صادر می‌کند تا هر چه سریع‌تر تصفیه بدهی‌های تاجر انجام شود.

سؤالات متداول

دادگاه صالح برای رسیدگی و صدور حکم ورشکستگی چه دادگاهی است ؟

دادگاه حقوقی محل اقامت تاجر، جهت رسیدگی به شکایات حول محور حکم ورشکستگی صالح است.

چه افرادی می‌توانند تقاضای ورشکستگی تاجر را مطرح نمایند ؟

توسط درخواست طلبکاران و اظهار خود تاجر و یا درخواست دادستان (مدعی‌العموم). در این موارد پرونده باز می‌شود و می‌تواند منجر به صدور حکم ورشکستگی شود.