بازداشت تاجر ورشکسته چه شرایطی دارد؟ وقتی یک تاجر از پرداخت بدهی‌های خود به طلبکاران بازبماند به اصطلاح می‌گویند این تاجر ورشکسته شده است. دادگاه با اعلام ورشکستی تاجر موظف است از وی حمایت کند. ورشکستگی جرم نیست لذا تاجر ورشکسته بازداشت نمی‌شود. دادگاه برای ورشکسته یک مدیر تصفیه تعیین می‌نماید تا اموال تاجر را بررسی و برای آن‌ها تعیین تکلیف کند. تنها زمانی برای تاجر حکم جلب صادر می‌شود که مجرم شناخته شود. در ادامه شرایط با شرایط کامل بازداشت تاجر ورشکسته آشنا می‌شویم.
بازداشت تاجر ورشکسته
تحت شرایطی امکان صدور حکم بازداشت تاجر ورشکسته وجود دارد. در مواردی با تاجرانی مواجه می‌شویم که به علت قصور خواه سهوی یا عمدی موجب ورشکستگی خود می‌شوند. قانون دراینجا دو نوع ورشکستگی را به‌عنوان جرم معرفی می‌کند و برای آن دو مجازات تعیین کرده است. ورشکستگی به تقلب و ورشکستگی به تقصیر ازنظر قانون‌گذار جرم می‌باشند. تاجری که به این دو صورت ورشکسته شود مجرم است و می‌توان این تاجر را بازداشت و مجازات نمود.
شرایط بازداشت تاجر ورشکسته به تقصیر
درصدد پاسخ به این سوال هستیم که شرایط بازداشت تاجر ورشکسته به تقصیر چیست و چه مواردی باید اثبات گردد؟ تاجر ورشکسته به تقصیر یعنی تاجری که با قصور و بی‌مبالاتی خود در انجام فعالیت‌های تجاری‌اش و همچنین رعایت نکردن اصول تجاری، خود موجب ورشکستگی شود. باید توجه داشت در ورشکستگی به تقصیر تاجر همه این اعمال و قصور را بدون سوءنیت و از روی اهمال‌کاری مرتکب می‌شود.
ماده 541 قانون تجارت
قانون تجارت ایران در ماده 541 مواردی را به‌عنوان ورشکستگی به تقصیر معرفی می‌کند.
« تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعلان می‌شود:
1. درصورتی‌که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق‌العاده بوده است.
۲. درصورتی‌که محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به‌اتفاق محض است.
۳. اگر به‌قصد تأخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازل‌تر از مظنه روز کرده باشد یا اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفه است به‌کاربرده تا تحصیل وجهی نماید اعم از اینکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.
۴. اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.»
ماده 542 قانون تجارت
همچنین قانون تجارت، در ماده 542 مواردی را مطرح می‌کند که تشخیص ورشکستگی به تقصیر به عهده قاضی است. یعنی در این موارد قاضی می‌تواند تصمیم بگیرد تاجر را مجرم بشناسد و مجازات کند یا خیر. ماده 542 این‌گونه بیان می‌دارد:
« در موارد ذیل هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته به تقصیر اعلان شود:
۱. اگر به‌حساب دیگری و بدون آنکه در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آن‌ها آن تعهدات فوق‌العاده باشد.
۲. اگر عملیات تجارتی او متوقف‌شده و مطابق ماده ۴۱۳ این قانون رفتار نکرده باشد.
۳. اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ۲۵ دلو ۱۳۰۳ و ۱۲ فروردین و ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی‌ترتیب بوده یا درصورتی‌که دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به‌طور صحیح معین نکرده باشد (مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد)»
مجازات ورشکسته به تقصیر
سه گروه از افراد می‌توانند به تاجر اتهام ورشکستگی به تقصیر بزنند، مدیر تصفیه، طلبکاران تاج رو دادستان. اگر ورشکستگی به تقصیر توسط دادگاه اثبات شود مطابق ماده 671 قانون مجازات اسلامی ورشکسته به تقصیر به 6 ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد.
پرداخت هزینه‌های تعقیب کیفری ورشکسته به تقصیر، مثل هزینه‌های دادرسی، هزینه‌های کارشناسی و… اگر اتهام ورشکستگی از سوی دادستان باشد به عهده دولت است. اگر این اتهام از جانب طلبکاران یا مدیر تصفیه وارد شود، درصورتی‌که تاجر محکوم شود پرداخت هزینه با دولت است و درصورتی‌که تاجر محکوم نشود به عهده طلبکاران می‌باشد.
تاجر ورشکسته که مشکوک به ورشکستگی به تقصیر است ابتدا بازداشت می‌گردد و پس از بررسی دادگاه و احراز جرم مجازات بر وی تحمیل می‌گردد.
شرایط بازداشت تاجر ورشکسته به تقلب
برای درک اینکه چگونه می‌توان تاجر ورشکسته به تقلب را بازداشت نمود ابتدا با تعریف آن آشنا می‌شویم. تاجر ورشکسته به تقلب، یعنی تاجری که با انجام یک سری اعمال به‌صورت عمدی تلاش می‌کند تا از تعهدات خود به طلبکاران شانه خالی کند. اگر ورشکستگی به تقلب توسط دادگاه اثبات گردد تاجر ورشکسته به تقلب مطابق قانون مجازات می‌شود. قانون تجارت ایران در ماده 549 ورشکستگی به تقلب را این‌گونه تعریف می‌کند: «هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده و یا به طریق مواضعه و معاملات صوری از میان برده و همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را به‌وسیله اسناد و یا به‌وسیله صورت دارایی و قروض به‌طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی‌باشد مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می‌شود.»
مجازات ورشکسته به تقلب
قانون مجازات اسلامی در ماده 670، برای تاجر ورشکسته به تقلب پس از بازداشت و طی مراحل قانونی مجازات حبس تعیین کرده است. طبق این ماده اگر دادگاه ورشکستگی به تقلب را اثبات کند تاجر به یک تا پنج سال حبس محکوم می‌شود. همچنین اگر مجازات حبس تاجر بیشتر از دو سال باشد ورشکسته به تقلب از برخی حقوق اجتماعی محروم می‌گردد. ابتدا تاجر ورشکسته بازداشت می‌شود و پس از اثبات جرمش در دادگاه مجازات در خصوص وی اعمال می‌گردد.
سؤالات متداول
آیا ورشکستگی جرم است ؟
خیر ورشکستگی به‌خودی‌خود جرم نیست قانون‌گذار فقط ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب را جرم انگاری کرده است.
مجازات ورشکستگی به تقصیر و تقلب چیست ؟
قانون مجازات اسلامی در مواد 670 و 671، مجازات ورشکستگی به تقصیر را 6ماه تا دو سال حبس و مجازات ورشکستگی به تقلب را یک تا 5 سال حبس تعیین کرده است. تاجر ورشکسته در این شرایط ممکن است بازداشت شود.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص بازداشت تاجر ورشکسته ، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون بازداشت تاجر ورشکسته پاسخ دهند.
